خطر زلزله در گستره کلان شهر تهران در این کتاب  توجه قرار گرفته است. این روش با طراحی و سازماندهی یک سامانه هشدار سریع زلزله بر پایه داده های شتابنگاری جنبش شدید عملی می گردد. مثلاً شهر تهران یکی از کلان شهرهایی است که در نزدیکی و بر روی پهنه های با خطر بالا برای رخداد زمین لرزه های بزرگ قرار گرفته است. وجود شبکه شتابنگاری با تعداد بیش از 50 ایستگاه شتابنگاری در گستره شهر تهران و بیش از 80 ایستگاه در محدوده استان تهران امکان بهره گیری از این شبکه برای سامانه هشدار سریع را فراهم می کند. توزیع ایستگاههای این شبکه چنان است که کل گستره شهری و بر روی پهنه گسلهای فعال پیرامون تهران و کرج  را پوشش می دهد.

شهر تهران یکی از کلان شهرهایی است که در نزدیکی و برروی  پهنه های با خطر بالا برای رخداد زمین لرزه های بزرگ قرار گرفته است. در فصل حاضر ابتدا وضعیت گستره شهر تهران و کرج از دیدی لرزه زمین ساخت توضیح داده شده است و مراحل مطالعه تشریح شده است. در این یادداشت با توجه به وضع کنونی تهران نگاهی به آینده تهران با چشم انداز وضع آینده مطلوب، نیاز هایی که برای این کلان شهر باید تامین شود و واقع بینی نسبت به مشکلات تهران با نگاه به راه حل های کاهش مشکل از دید ریسک زلزله، بیاندازیم. پس از تاجگذاری آقا محمد خان قاجار در نوروز 1175 شمسی (مارس 1796 میلادی) در کاخی در محل همین کاخ گلستان کنونی ساخته بود، تهران پایتخت ایران بوده است. ظاهرا دلیل انتخاب تهران نزدیکی به نواحی استقرار ایل قاجار در منطقه گرگان بود، و آقا محمد خان ابتدا در مارس 1779 پس از مرگ کریمخان زند خود را از شیراز به تهران رساند تا مدعی سلطنت شود. وی تمام 17 سال بعد از آن را به جنگ وستیز با بازماندگان خاندانهای زند و افشار گذراند تا بالاخره در تهران تاجگذاری کند. بنابراین تعیین محل اولیه تهران به عنوان پایتخت و در نهایت استقرا حکومت در آن صرفا به دلایل راهبردی و نظامی صورت گرفته و بدیهی است که در مخیله پادشاهان قاجار هم نمی گنجید که اولا روزی تهران به این بزرگی و گستردگی شود و همچنین یکی از چالش ها مهم و چند گانه شهر تهران مساله ریسک زلزله باشد. ولی اکنون  ماییم و تهران به عنوان کلانشهری با ریسک بالای زلزله در 216 نوروز پس از نوروزی که آقا محمد خان در تهران تاجگذاری کرد! درکتاب  حاضر تلاش می شود به 216 سال بعد – یعنی حتی الامکان به نوروز 1607 هجری شمسی -نگاه کنیم!.

قرارگيري جايگاه شهر تهران از ديدگاه موقعيت گستره شهري

 تهران در منطقه مرز شمالي ايران مركزي  در ناحيه اي كه از ديدگاه اب-زمين شناسي در مرز منطقه خشك واقع است، در هر نوع توسعه اي نيازمند جذب منابع وسيع آب سطحي و زير زميني است. سدهاي لار، كرج و لتيان سدهائي بوده اند كه بخشي از هدف دولتهاي قبلي ايران از احداثشان تامين آب مصرفي تهران بوده است. اين منابع آب  در صورت هدايت به تهران و شهرهاي اقماري پيرامون آن ديگر در دسترس حوزه هاي قبلي نخواهند بود. منطقه دشت قزوين كه يكي از حاصلخيزترين دشتهاي اطراف تهران بوده است، با احداث سدكرج دچار تنگناي شديد از نظر آب گرديد. در واقع يكي از دلایل خشك شدن بيشتر گستره دشت قزوين تامين آب تهران بوده است. اين موضوع منطقه شمالي كشور را از يكي از مهمترين منابع تامين غذاي خود - از طريق كشاورزي و زير كشت رفتن زمينهاي اين منطقه- محروم كرد. اين براي تامين آب شهرهاي جديد كه به سرعت در حال احداث هستند - از جمله مناطق بيست و دو تهران كه هفت منطقه - عمدتا در پهنه غربي شهر - در سالهاي اخير به آن افزوده شده است، به شدت مطرح است. 

انتخاب محل دیگری برای پایتخت ایران، برای مناسب سازی شهر تهران به عنوان یک سکونتگاه شهری مدرن

یکی از راههای مناسب سازی شهر تهران برای مناسب سازی شهر به عنوان شهری با ریسک کمتر زلزله، انتخاب محل و ساخت پایتخت جدیدی برای ایران است. ملاحظات گوناگون جاهاي گوناگوني از ايران كمتر از خطرهاي طبيعي نظير زلزله و سيل هستند و منابع طبيعي قابل استفاده صحيح بيشتر در دسترس است – به ويژه در پهنه نوار سنندج – سيرجان (مثلا ناحيه اي در نزديكي گلپايگان يا ملاير ) مي توان ناحيه اي را كه از نظر دسترسي، آب و هوا، آب زيرزميني، امنيت و آسايش براي نسلهاي بعدي مناسب باشد انتخاب نمود. اين شهر جديد بايد مركز اداري و حكومتي و همچنين مركز علم و فناوري هاي پيشرفته و شايسته مركزيت براي غرب آسيا در آينده باشد. با ایجاد این پایتخت جدید کاهش جمعیت و سپس ایجاد ثبات در جمعیت کلانشهر تهران به عنوان یک راهبرد کاهش ریسک باید مورد توجه قرار گیرد.