آلودگي محيط زيست يكي از بزرگترين، يا حتي بزرگترين و حادترين معضل جهان امروز است. آسيب‌هاي بي‌شمار ناشي از آلاينده‌هاي گوناگون بر سلامتي انسان،‌ زيست بوم‌ها و انواع موجودات زنده، توجه دانشمندان و محققان نقاط مختلف دنيا را به خود جلب نموده است. اهميت اين موضع به حدي است كه اين دهه را دهة محيط زيست نامگذاري كرده‌اند تا تأكيد بيشتري بر جدي بودن مساله آلودگي محيط زيست و لزوم توجه به آن و يافتن راهكارهايي جهت جلوگيري از افزايش آن باشد.

در سال 1803، مالتوس،‌ بزرگترين معضل بشريت را كمبود مواد غذايي دانست و هشدار داد كه با توجه به روند فزايندة افزايش جمعيت كره زمين، به زودي به جايي خواهيم رسيد كه غذاي كافي براي تغذيه همه انسانهاي ساكن اين كره وجود نخواهد داشت. امروز شاهديم كه طبق گزارش‌هاي سازمان ملل، 800 ميليون گرسنه در جهان وجود دارند كه قادر به بدست آوردن غذاي مورد نياز خود نيستند. بعد از مالتوس، عده‌اي ديگر كه خود را نئومالتوسيان ناميدند، آلودگي محيط زيست را معضلي بزرگتر و حادتر از مساله كمبود مواد غذايي دانستند،‌ و متاسفانه، اخبار تكان‌ دهنده‌اي كه در اين زمينه بدست مي‌آيد اثبات كنندة‌ اين حقيقت تلخ است برخي از اخبار و آمارهاي ارائة‌ شده از سوي سازمان‌هاي معتبر جهاني را از نظر مي‌گذرانيم:

در شهرهاي بزرگ جهان، روزانه صدها نفر جان خود را در اثر آلودگي هوا از دست مي‌دهند. پژوهش‌هايي كه در 15 شهر بزرگ اروپا انجام شده است نشان مي‌دهد كه آلودگي هوا در شهر ليون فرانسه سبب مرگ زودرس 30 تا 50 نفر در روز مي‌شود و در پاريس، 260 تا 350 نفر هر روز بر اثر بيماريهاي قلب و عروق ناشي از آلودگي هوا مي‌ميرند. محققان دانشگاه‌ هارواد دريافته‌اند كه ميزان مرگ و مير در شهرهايي كه بيش از استانداردهاي مجاز با آلودگي هوا مواهند حدود 20 درصد بيشتر از شهرهاي داراي هواي غيرآلوده است و ميزان بيمارهاي قلبي در شهرهاي صنعتي، بيش از 30 درصد بيشتر از ساير شهرهاست.

گزارشي از صدوق محيط زيست بانك جهاني حاكي است كه سالانه 800 هزار نفر در جهان بر اثر بيماريهاي تنفسي،‌ قلبي و ساير بيماريهاي ناشي از آلودگي هوا جان خود را از دست مي‌دهند.

نازايي، اختلالات نوزادان، كم‌خوني، نارسايي‌هاي حاد كليوي، اختلالات كبدي،‌ دردهاي شكمي، بيماريهاي چشمي حاد و بعضاً كوري،‌ مشكلات تيروئيدي، افزايش فشار خون، سكته،‌ فلج،‌ اختلالات حافظه، پايين آمدن بهره هوشي، عم تمركز، انواع ناراحتي‌هاي روحي و رواني از جمله افسردگي،‌ اضطراب‌‌هاي شديد،‌ تنش‌ها و … از عواقب انتشار وسيع آلاينده‌ها در جهان مي‌باشند.

آلودگي محيط زيست منجر به بروز عظيم‌ترين و فاجعه آميزترين انقراض بزرگ تاريخ حيات شده است…. حيات در طول تاريخ طولاني خود، از بيش از سه ميليارد سال پيش، شاهد پنج انقراض عظيم بوده است كه به ترتيب در اواخر دوران هاي اردوويسين، دونين، پرمين، ترياس و كرتاسه رخ دادند. در هر يك از اين پنج انقراض عظيم، تنوع زيستي و تعداد گونه‌هاي زيستي تا حد زيادي كاهش يافت و گاه چند ميليون سال طول مي‌كشيد تا تنوع زيستي دوباره بهبود حاصل كند و غناي خود را بازيابد. مشهورترين آنها، انقراض پنجم بود كه در آخر دورة‌كرتاسه رخ داد و باعث نابودي نسل دايناسورها شد. ولي اين انقراض،‌ مخربترين انقراض عظيم تاريخي خلقت نبود. فجيع‌ترين آنها انقراض ششم است كه به دست انسان آغاز شده و بسياري از دانشمندان احتمال داده‌اند كه علاوه بر بسياري از گونه‌هاي گياهي و جانوري، منجر به نابودي نسل بشر نيز خواهد شد. وجود مقاديري از انواع آلاينده‌‌ها از جمله آفت كش‌ها و سموم شيميايي در شير انسان، احتمال اين فرض را افزايش مي‌دهد.

آلودگي محيط زيست و گرمايش جهاني ناشي از آن، يك سوم زيستگاه‌هاي طبيعي جهان را تا آخر اين قرن بطور اساسي دچار اختلال مي‌كند و تمامي گونه‌هاي زيستي كه امكان مهاجرت سريع، با سرعتي بيش از روند تخريب را ندارند و يا زيستگاه‌هاي آنها منحصر به فرد است محكوم به نابودي خواهند بود.

طبق فهرست قرمز ارائه شده از سوي IUCN (اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي) در سال 2002، 5714 گونه از گياهان و 5453 گونه از جانوران جهان با خطر انقراض مواجه هستند و از اين ميان، 928 گونه از گياهان دولپه‌اي، 79 گونه از تك لپه‌اي‌ها، 17 گونه از مخروطيان، بيش از 22 گونه از نهانزادان آوندي، 181 گونه از پستانداران، 182 گونه از پرندگان، 55 گونه از خزندگان، 30 گونه از دوزيستان،‌ 257 گونه از ماهيان، 46 گونه از حشرات و 222 گونه از نرم‌تننان در شرايط بسيار حاد و بحراني به سر مي‌برند. و البته اين ارقام از ميان گونه‌هاي شناسايي شده است و مسلماً گونه هاي فراواني وجود دارند كه بدون اينكه حتي شناسايي شده باشند در حال نابودن‌اند، چنانكه گفته مي‌شود حدود 90 درصد از گياهان جنگل‌هاي جاده‌اي هنوز مورد مطالعه و برري قرار نگرفته‌اند و چه بسا بتوان از آنان، داروهايي ارزشمند براي بيماريهاي غيرقابل درمان امروز و چاره‌اي براي مشكلات بشر بدست آورد.

1-1-                  اهميت موضوع پژوهش و پيشينة آن

آلودگي محيط زيست يكي از بزرگترين، يا حتي بزرگترين و حادترين معضل جهان امروز است. آسيب‌هاي بي‌شمار ناشي از آلاينده‌هاي گوناگون بر سلامتي انسان،‌ زيست بوم‌ها و انواع موجودات زنده، توجه دانشمندان و محققان نقاط مختلف دنيا را به خود جلب نموده است. اهميت اين موضوع به حدي است كه اين دهه را دهة محيط زيست نامگذاري كرده‌اند تا تأكيد بيشتري بر جدي بودن مساله آلودگي محيط زيست و لزوم توجه به آن و ضرورت  يافتن راهكارهايي جهت جلوگيري از افزايش اين مشكل  باشد.

در سال 1803، مالتوس،‌ بزرگترين معضل بشريت را كمبود مواد غذايي دانست و هشدار داد كه با توجه به روند فزايندة افزايش جمعيت كره زمين، به زودي به جايي خواهيم رسيد كه غذاي كافي براي تغذيه همه انسانهاي ساكن اين كره وجود نخواهد داشت و امروز شاهديم كه طبق گزارش‌هاي سازمان ملل، 800 ميليون گرسنه در جهان وجود دارند كه قادر به بدست آوردن غذاي مورد نياز خود نيستند. بعد از مالتوس، عده‌اي ديگر كه خود را نئومالتوسيان ناميدند، آلودگي محيط زيست را معضلي بزرگتر و جدي تر  از مساله كمبود مواد غذايي دانستند،‌ و متاسفانه، اخبار تكان‌ دهنده‌اي كه در اين زمينه بدست آمده و مي‌آيد  اين حقيقت تلخ را تاييد مي كند. برخي از اخبار و آمارهاي ارائة‌ شده از سوي سازمان‌هاي معتبر جهاني را از نظر مي‌گذرانيم:

● در شهرهاي بزرگ جهان، روزانه صدها نفر جان خود را در اثر آلودگي هوا از دست مي‌دهند. پژوهش‌هايي كه در 15 شهر بزرگ اروپا انجام شده است نشان مي‌دهد كه آلودگي هوا در شهر ليون فرانسه سبب مرگ زودرس 30 تا 50 نفر در روز مي‌شود و در پاريس، 260 تا 350 نفر هر روز بر اثر بيماريهاي قلب و عروق ناشي از آلودگي هوا مي‌ميرند. محققان دانشگاه‌ هارواد دريافته‌اند كه ميزان مرگ و مير در شــــهرهايي كه بيش از استانداردهاي مجاز با آلودگي هوا مواجهند حدود 20 درصد بيشتر از شهرهاي داراي هواي غيرآلوده است و ميزان بيمارهاي قلبي در شهرهاي صنعتي، حدود 30 درصد بيشتر از ساير شهرهاست.

● گزارشي از صندوق محيط زيست بانك جهاني حاكي است كه ســـالانه 800 هزار نفر در جهان بر اثر بيماريهاي تنفسي،‌ قلبي و ساير بيماريهاي ناشي از آلودگي هوا جان خود را از دست مي‌دهند.

● نازايي، اختلالات نوزادان، كم‌خوني، نارسايي‌هاي حاد كليوي، اختلالات كبدي،‌ دردهاي شديد شكمي، بيماريهاي چشمي حاد و بعضاً كوري،‌ مشكلات تيروئيدي، افزايش فشار خون، سكته،‌ فلج،‌ اختلالات حافظه، پايين آمدن بهره هوشي، عدم تمركز و انواع ناراحتي‌هاي روحي و رواني از جمله افسردگي،‌ اضطراب‌‌هاي شديد،‌ تنش‌ها و غيره ،از عواقب انتشار وسيع آلاينده‌ها در جهان مي‌باشند.

 ●آلودگي محيط زيست منجر به بروز عظيم‌ترين و فاجعه آميزترين انقراض بزرگ تاريخ حيات شده است…. حيات در طول تاريخ طولاني خود، از بيش از سه ميليارد سال پيش، شاهد پنج انقراض عظيم بوده است كه به ترتيب در اواخر دوران هاي اردوويسين، دونين، پرمين، ترياس و كرتاسه رخ دادند. در هر يك از اين پنج انقراض عظيم، تنوع زيستي و تعداد گونه‌هاي زيستي تا حد زيادي كاهش يافت و گاه چند ميليون سال طول مي‌كشيد تا تنوع زيستي دوباره بهبود حاصل كند و غناي خود را بازيابد. مشهورترين آنها، انقراض پنجم بود كه در آخر دورة‌كرتاسه رخ داد و باعث نابودي نسل دايناسورها شد. ولي اين انقراض،‌ مخربترين انقراض عظيم تاريخ خلقت نبود، بلكه  فجيع‌ترين آنها انقراض ششم است كه به دست انسان آغاز شده و بسياري از دانشمندان احتمال داده‌اند كه علاوه بر بسياري از گونه‌هاي گياهي و جانوري، منجر به نابودي نسل بشر نيز خواهد شد. وجود مقاديري از انواع آلاينده‌‌ها از جمله آفت كش‌ها و سموم شيميايي در شير انسان، احتمال اين فرض را افزايش داده است.

● آلودگي محيط زيست و گرمايش  ناشي از آن، يك سوم زيستگاه‌هاي طبيعي جهان را تا آخر اين قرن بطور اساسي دچار اختلال مي‌كند و تمامي گونه‌هاي زيستي كه امكان مهاجرت سريع، با سرعتي بيش از روند تخريب را ندارند و يا زيستگاه‌هاي آنها منحصر به فرد است محكوم به نابودي خواهند بود.

● طبق فهرست قرمز ارائه شده از سوي IUCN (اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي) در سال 2002، 5714 گونه از گياهان و 5453 گونه از جانوران جهان با خطر انقراض مواجه هستند و از اين ميان، 928 گونه از گياهان دولپه‌اي، 79 گونه از تك لپه‌اي‌ها، 17 گونه از مخروطيان، بيش از 22 گونه از نهانزادان آوندي، 181 گونه از پستانداران، 182 گونه از پرندگان، 55 گونه از خزندگان، 30 گونه از دوزيســــتان،‌ 257 گونه از ماهيان، 46 گونه از حشـرات و 222 گونه از نرم‌تنان در شرايط بسيار حاد و بحراني به سر مي‌برند. و البته اين ارقام از ميان گونه‌هاي شناسايي شده است و مسلماً گونه هاي فراواني وجود دارند كه بدون اينكه حتي شناسايي شده باشند در حال نابودي هستند ‌، چنانكه گفته مي‌شود حدود 90 درصد از گياهان جنگل‌هاي جاده‌اي هنوز مورد مطالعه و بررسي قرار نگرفته‌اند و چه بسا بتوان از آنان، داروهايي ارزشمند براي بيماريهاي غيرقابل درمان امروز  بدست آورد.

مقدمه

آبي كه اهميت وجود آن شايد بر هيچيك پوشيده نباشد، متاسفانه از طريق تخلية فاضلابها، پسابها و كليه زوايد حاصل از فعاليتهاي انسان به شدت در معرض آلودگي قرار گرفته . پيشرفتهاي صنعتي باعث شده كه پسابهاي غليظ‌تر و با تركيبات متنوع‌تر در جريان‌هاي آب تخليه شدند.(2)

در حال حاضر بسياري از منابع آبي دنيا گرفتار مشكلات ناشي از تخليه فاضلابهاي مختلف مي‌باشند كه بهسازي آنها و بازگشت به حالت طبيعي هزينه‌هاي هنگفتي را مي طلبد. (1)

به منظور تصفيه فاضلاب در اجتماعات كوچك، استفاده از سيستم‌هاي گياهي آبزي نظير لاگونهاي پوشيده شده با DW (گياهان آبزي شناور) به دليل راهبري آسان، هميشه پائين و اثر بخشي بالا مورد توجه قرار گرفته است.(4)

امروزه تمايل براي استفاده از گياهان آبزي شناور بخاطر فوايد گوناگونشان نظير ميزان رشد بالا، عمل حذف نوترينت در سطوح بالا، غني بودن اين گياهان از پروتئين كه باعث با ارزش شدن آنها به عنوان خوراك دام مي گردد، بهره برداري و برداشت آسان آنها و تحمل بالاي گياه و قدرت سركوب كنندگي جلبكي گياه، تثبيت بالاي نيتروژن (4) ، منبع غذايي براي انسان، كنترل حشرات آبزي ناقل بيماريهاي خطرناك (به دليل ايجاد پوشش متراكم در سطح آب كه مانع خروج اين حشرات مي‌گردد). در داروسازي جهت ساخت داروهاي آنتي بيوتيك، افزايش مواد آلي خاك و بهبود ساختمان و تركيب شيميايي خاك و . . . .  (3) و همچنين استفاده از آنها به عنوان گياه آلايش زا و مورد توجه قرار گرفته است. (4)

ولي تاكنون مطالعاتي در زمينه اينكه مواد آلي گلوكز و لاكتوز تا چه ميزان مي توانند در رشد آزولا و عدسك آبي مؤثر واقع شوند يافت نشده است.

لذا در اين تحقيق از دو گونه گياهان آبزي شناور (لمنامينور و آزولا) به منظور حذف مواد آلي محلول در محيطهاي كشت حاوي گلوگز و لاكتوز استفاده شده است.

مواد آلي

مواد آلي موجود در آب مي‌تواند از منابع گوناگوني چون گياهان ، جانوران، فاضلابهاي خانگي كاملاً تصفيه نشده و فاضلابهاي صنعتي ناشي مي‌شود.(13)

آبهاي سطحي بيشتر از ساير منابع در معرض آلودگي مي باشند. در پي بارندگي هاي كم و يا خصوصاً شديد كه باعث حمل ذرات مختلف گياهي، حيواني و حتي صنعتي و سمي مي‌شود آبها شديداً آلوده مي‌گردند. انسان خود با ريختن آبهاي آلوده حاصل از زندگي روزمره و صنايع به جريانهاي آب باعث آلودگي آنها مي‌شود. اغلب آبهاي زايد كارخانه هاي صنايع مختلف بدون توجه، رودخانه‌ها و درياچه‌هاي مجاور آن ريخته مي‌شوند.(15)

مواد آلي در آب از سه منبع سرچشمه ميگيرند كه عبارتند از: 1- تجزيه و تخريب مواد آلي طبيعي 2- فعاليتهاي شهري تجاري و صنعتي)، كشاورزي و 3- واكنشهايي كه به هنگام تصفيه و انتقال آب اتفاق مي افتد. در اين بين مورد اول داراي اهميت بيشتري است كه خود شامل: مواد هيوميك (Humic Substances) ، بقاياي ميكروارگانيسم‌ها، هيدروكربورهاي آروماتيك و آليفاتيك با منشأ نفتي و با وزنهاي ملكولي بالا ، ميباشد. با اينكه اين مواد معمولا بي‌خطر مي‌باشند، ولي در پاره‌اي از موارد نظير  وجود متابوليتهاي بدبوي حاصل از جلبكهاي سبز- آبي، (مانند متيل ايزويورنيول (Methylisoborneol) مزاحم و دردسر آفرين هستند. تعداد معدودي از محصولات نفتي ميتوانند داراي اثراث سوء بهداشتي باشند. مواد هيوميك نيز ميتوانند بعنوان پيش سازها (precursors) در تشكيل تري هالومتان‌ها و ديگر مواد آلي هالوژنه در اثر اكسيده شدن، طي فرايند گندزدايي آب داراي نش مهمي باشند. (16)

آلاينده‌هاي ناشي از فعاليتهاي شهري و تجاري شامل مواد موجود در فاضلابهاي خانگي، صنعتي، پسابهاي كشاورزي، سيلابهاي شهري و نشت آبهاي مناطق آلوده ميباشد. اكثر مواد آلي شناخته شده در آب كه داراي اثرات سوء بهداشتي هستند در اين گروه قرار مي يگرند. اين مواد شامل آفت كشها (نظير كلردان، كريوفوران)، حلالها (همچون تري كلروينزن و تتراكلرواتيلن)، مواد چربي‌زا از سطح فلزات (مانند تري كلرواتيين و تري كلرواتان) و مواد مورد استفاده در ساخت پلاستيك و مونومرها (نظير تركيبات بيفنل پلي كلرينه (PCBs) مي‌باشند، (14)

بسياري از مواد آلي در آب قابل حل بوده و در آبهاي طبيعي ممكن است ناشي از منابع طبيعي يا در نتيجه فعاليتهاي انسان باشند. اكثر مواد آلي طبيعي ، شكل از توليدات ناشي از فساد مواد جامد آلي هستند در صورتيكه مواد آلي مصنوعي معمولاً منتج از تخليه فاضلاب يا عمليات كشاورزي مي باشند. (14)

مواد آلي محلول در آب معمولاً به دو دسته وسيع تقسيم مي شوند:

1-مواد آلي قابل تجزيه بيولوژيكي

2-مواد آلي غير قبل تجزيه بيولوژيكي (ديرپا) (14)

1-1-1- اندازه‌‌گيري مواد آلي

مواد آلي غير قابل تجزيه بيولوژيكي معمولاً به وسيله آزمايش اكسيژن مورد نياز شيميايي (COD) اندازه‌گيري مي شوند. همچنين ممكن است اين مواد بوسيله آناليز (TOC) تخمين زده شوند. (14)

1-2- گياهان

گياهان در هر تالاب مكان ويژه‌اي را به عنوان زيستگاه خويش انتخاب و اشغال مي نمايند كه ميتواند از نظر مساحت و ساختار، همانند خود گونه‌هاي با يكديگر تفاوتهاي كلي داشته باشد. برخي از مهمترين گونه‌هاي گياهان سبز آنچنان كه كوكند كه نمي‌توان بدون استفاده از ميكروسكوپ آنها را مشاهده نمود و بعضي ديگر در سطح آب پراكنده و به سهولت ديده مي‌شوند. اما كليه آنها احتياجات اوليه‌اي از نظر تأمين نور خورشيد، آب ، دي اكسيد كرن، اكسيژن و مواد معدني داشته و اين نيازها را بطرق مختلف حاصل مي‌نمايند.

گياهان ريشه‌دار، غوطه‌ور و يا شناور داراي برگ در سطح و يا غوطه‌ور در آب بوده (و يا هر دو )و جايگاه خاصي بر حسب اجتماعات خود اشتغال مينمايند و طبقه‌بندي خاصي را شامل مي‌شوند. گياهان آبزي ريشه‌دار در خدمت سخت پوستان، حشرات و ماهيها بوده و به اين جانوران امكان دفع حمله دشمنان طبيعي را داده و به عنوان پناهگاهي جهت حفظ حيات آنها بشمار ميروند. اين گياهان، مهيا كننده اكسيژن و مواد مغذي بوده و حتي پس از مرگ و عمل و تجزيه پذيري (بوسيله ارگانيسمهاي تجزيه كننده) مواد غذايي براي موجودات ديگر فراهم مي كند.

در نگرشي به نقش مهم و حياتي اين گياهان در تلاب، اهميت آنها افزايش بيشتري نشان مي‌دهد بطور يكه تداوم زندگي حياتي موجودات تالاب، سبب حضور بيشتر جانوران شده و به تجمع آنها بويژه پرندگان آبزي كمك مي نمايد. اين گياهان بدليل فراهم نمودن غذاي پرندگاني از خانواده مرغابيان، در حدي كه هر گونه گياهي مورد تغذيه يكي از آنان قرار ميگيرد، از خطر نابود شدن مصون مانده و به نقش حياتي خود ادامه ميدهد. اما ازدياد رويش‌هاي گياهي در تالابها، آنها را همواره به عنوان مهمترين منبع اصلي مرگ اين اكوسيستم‌ها مطرح نموده است بطوريكه طبق قرائن آشكار در مورد تالاب انزلي، يكي از علل پيري زودرس آن، افزايش فوق العاده كم و كيفي گياهان آبزي است. اين گياهان زيستگاههاي خاص خود داشته و در تطابق با محيط آبي، از نظر فيزيولوژيكي تفاوتهاي بسياري با ديگر گياهان نشان ميدهند. به نحوئي كه املاح موجود در آب مورد تغذيه آنها قرار ميگيرد. گياهان آبزي (هيدورفيت) بر حسب قرار گرفتن در سواحل (از جهت آب به خشكي) از تقسيمات رويشي زير پيروي مي‌كنند: 1- گياهان غوطه ور 2- گياهان شناور  3- گياهان از آب خارج شونده (حاشيه‌اي) 4- بوته‌ها و علفهاي آبزي 5- درختان مانده‌ابي 6- جنگلهاي نواحي مرطوب رويش گياهان آبزي در تالاب ، امري طبيعي بشمار رفته و در حالت مخصوص شرايط تالايي، بعلت ورود رسوبات ريز دانه و مواد معلق در آب رودخانه سفيد رود از شبكه آبياري و شسته شدن كودهاي حاصلخيز داخل مزارع در مواقع باران‌هاي شديد فصلي و وارد شدن اين مواد با زهكشي طبيعي و شبكه آبياري بداخل تالاب به رويش آنان توان بيشتري مي‌دهد.

بر اساس تحقيقات و لاديميراسكايا كارمند علمي اتحاد جماهير شوروي در سال (1345)  1964 ، تعداد 19 گونه گياهان آبي عمده در تالاب انزلي شناسايي گرديده است كه ذيلاً به همراه تعدادي ديگر از گونه‌هاي گياهي آبزي موجود معرفي ميگردند. 

ساليان متمادي است انسان در تقابل با پديده هاي طبيعي بوده و همواره در معرض خطرات ناشي از وقوع پديده هاي زيانباري نظير سيل قرار داشته است. در حال حاضر نيز سالانه خسارات مالي و جاني فراواني بر اثر بروز سيلابهاي عظيم به مردم وارد مي شود. به طور مثال وقوع سيلاب در 12 استان كشور طي بهمن ماه سال 1371 باعث قرباني شدن بيش از 220 نفر و خساراتي بالغ بر دهها ميليارد ريال گرديد (1).

مسئله مهم ديگري كه همزمان با حركت آب و وقوع سيلابها رخ مي دهد. حركت ذرات خاك از سطح حوضه هاي آبخيز و ورود اين ذرات به مجاري طبيعي همچنين جابه جايي اين ذرات در طول
رودخانه ها از نقطه اي به نقطه ديگر مي باشد كه اثرات جنبي و مضاعف بروز سيلابها محسوب گرديده و موجب روبگذاري يا فرسايش و تغيير در تراز بستر رودخانه و در نتيجه تغيير در تراز سطح آب مي گردد. افزايش تراز بستر و بالا آمدن كف منجر به كاهش ظرفيت مجاري طبيعي شده. همچنين پر شدن مخازن سدها و كانالهاي آبياري از رسوب از ساير عوارض آن مي باشد. بنابراين پيش بيني تراز سطح آب با در نظر گرفتن مسئله رسوب در مجاري طبيعي از اهميت خاصي برخوردار است. تغييرات بستر رودخانه ها كه به دو صورت بالا آمدن بستر (Aggradation) و كف كني (Degradation) است يكي از پديده هاي مهم مهندسي رودخانه مي باشد. اين امر زماني بوجود
مي آيد كه كه وضعيت تعادلي پارامترهاي مختلف رودخانه تحت شرايطي بهم بخورد. منظور از پارامترهاي مذكور، دبي جريان، دبي رسوبات، مقطع و سيب رودخانه و اندازه مواد بستر مي باشد. شرايطي كه باعث بهم زدن اين تعادل مي باشد ممكن است طبيعي و يا توسط بشر باشد. مسائل فوق علاوه بر اينكه باعث تغيير رژيم رودخانه مي شود سبب خواهد شد تا سازه هاي هيدروليكي اطراف رودخانه نيز در مخاطره قرار گيرند.

پيش بيني شرايطي كه تحت آن شرايط، بالا آمدن يا كف كني بستر رودخانه بوجود مي آيد. همچنين تعيين ميزان آن، در نتيجه چگونگي تاثير آن بر شرايط هيدروليكي رودخانه موضوعي است كه از ديرباز مورد توجه مهندسين هيدورليك قرار گرفته است. روشهاي مختلفي نيز پيشنهاد گرديده است. تعدادي از اين روشها با استفاده از فرضيات متعدد و بكار گيري اصول حاكم بر حركت نخستين ذره (Incepient Motion) بوجود آمده اند و روابط جبري نسبت ساده اي را تشكيل مي دهند كه در آن پروفيل نهايي بستر را بدست مي دهند.  تعداد ديگري از روشها با بكار بردن فرضيات كمتري و بكار بردن معادله پيوستگي رسوب منجر به پيدايش معادله اي مي شود كه با حل آن مي توان تغييرات بستر رودخانه را نسبت به زمان پيش بيني نمود.

بطور كلي روابط حاكم بر حركت جريانهاي سيلابي و جريان در مجاري فرسايش پذير معادلات جريان غير ماندگار موسوم به معادلات Saint Venant  مي باشند. از آنجا كه تاثير متقابلي بين تغييرات بستر و شرايط هيدورليكي جريان وجود دارد در رودخانه هاي آبرفتي علاوه بر حل همزمان معادلات مذكور شامل:

1- معادله پيوستگي جريان (معادله بقاء جرم سيال)      Continuity Equation           

2- معادله ممنتم (معادله بقاء اندازه حركت)                        Mcmentum Equation

لازم است معادله پيوستگي رسوب (Sediment Continuity Eqution) نيز حل شود. همچنين به دو معامله كمكي جهت برآورد ظرفيت حمل رسوب رودخانه و تعيين شيب خط انرژي نياز مي باشد. از قديميترين مدلهايي كه در اين رابطه بوجود آمده مدل HEC-6 مي باشد كه در سال 1977 توسط اداره مهندس ارتش امريكا تهيه گرديده است. در اين مدل ابتدا پروفيل سطح آب با استفاده از معادله انرژي محاسبه  مي شود ( در اين قسمت مدل رياضي پيش بيني پروفيل سطح آب بر اساس جريان متغير تدرجي براي كانالهاي غير فرسايشي موسوم به HEC-2 مي باشد) و براي هر فاصله زماني با بكار بردن معادله پيوستگي رسوب و يك رابطه تجربي براي محاسبه ميزان رسوب حمل شده، پروفيل بستر را محاسبه مي كند. مدلهاي ديگري هم سپس از آن بوجود آمده اند كه اكثراً به صورت
بسته هاي نرم افزاري به بازار عرضه شده اند.

مدل تهيه شده در اين پايان نامه يك مدل رياضي يك بعدي غير ماندگار براي كانالهاي فرسايش و غير فرسايشي است كه معادلات كامل جريان غير ماندگار و معادله پيوستگي رسوب را بطور همزمان و با استفاده از روش عددي حل مي نمايد.

روشهاي عددي شامل روش تقاضاي محدود و روش المانهاي محدود است ولي روش تقاضاهاي محدود كاربرد بيشتري دارد. در روش تقاضاهاي محدود. معادلات ديفرانسيل جزيي حاكم با استفاده از
شم هاي (Schemes) ديفرانسيل به معادلات جبري تبديل مي شوند. اين شم ها متفاوت بوده و كاربرد آن ها در يك مسئله خاص ممكن است مزايا و معايبي را به همراه داشته باشد.

مسئله مهمي كه در حل معادلات حاكم وجود دارد مسئله كوپلينگ (Couqling) بين معدلات جريان و رسوب است. منظور از كوپلينگ در نظر گرفتن تغييرات در كليه متغيرها در محاسبه مقدار نهايي هر متغير وابسته است و اين كار با استفاده از شم دو مرحله اي پيش بيني و تصحيح ميسر شده است. در هر مرحله معادلات مذكور بطور همزمان حل مي شوند. به عبارت ديگر در صورتي كه معادله پيوستگي رسوب بعد از حل كامل معادلات جريان حل مي شد كوپلينگ ايجاد نمي گرديد.  بنابراين مدل حاضر يك مدل كوپل شده مي باشد. ضمناً كوپلينگ بين معادلات باعث افزايش پايداري مدل نيز مي گردد. كاربرد روشهاي كوپل نشده در شرايطي كه شيب كف زياد باشد منجر به بروز ناپايداري عددي
مي شود و جهت ايجاد پايداري بايستي از عمليات سعي و خطا در هر گام زماني بهره جست ولي در مدل حاضر نيازي به سعي و خطا نيست و مدل از پايداري خوبي برخوردار است و همين امر زمان اجراي مدل را به شدت كاهش مي دهد.

زباله به مواد زايد جامدي گفته مي شود كه عمدتاً به واسطه فعاليت انسان در بخش‌هاي كشاورزي، صنعتي و شهري توليد مي شوند.

انسان انواع مواد را با سختي از طبيعت به دست مي آورد و به آساني تبديل به زباله كرده و به طبيعت باز مي گرداند. در گذشته زباله ها در دوري تكويني ايجاد و تبديل مي‌شدند؛ اما امروزه ديگر امكان چنين دوري وجود ندارد، زيرا ميزان زباله ها بيش از آن است كه تجزيه و تبديل آنها در يك دوره زماني مناسب ممكن باشد.

در يك زيست بوم بكر و دست نخورده، مواد قابل تجزيه زباله ها به وسيله باكتري‌ها تجزيه شده مجدداً توسط موجودات و گياهان مورد استفاده قرار مي گيرند. يك اجتماع پر جمعيت انساني به اندازه اي زباله توليد مي كند كه تجزيه طبيعي آنها در محيط غير ممكن است. بعضي از زباله ها نيز اصولاً در طبيعت غير قابل تجزيه هستند. بنابراين، افزايش زباله ها به مقدار زياد باعث آلودگي زمين، هوا و آب مي شود.

انباشت زباله ها موجب زشتي محيط نيز مي شود و همچنين توليد بوهاي نامطبوع از مواد آلي موجود در زباله ها در اثر نشو و نماي موجودات بيماري زاي ذره بيني از مشكلات ديگري هستند كه توسط زباله ها به وجود مي آيند. گفتني است كه گردآوري زباله ها در فضاي آزاد و سوزاندن آنها باعث تخريب محيط زيست مي‌شود.

يكي از راه هاي پيشگيري از خطرات زباله در محيط زندگي، دفن بهداشتي آن است. در انتخاب محل دفن زباله بايد شرايطي را در نظر گرفت كه عبارتند از: پستي و بلندي، موقعيت سطح آبهاي زيرزميني، مقدار بارندگي، نوع خاك و سنگ و موقعيت منطقه دفن زباله در ارتباط با شبكه جريان آبهاي سطحي و زيرزميني. بهترين محل براي دفن زباله مناطق خشك است، زيرا در اين گونه مكان ها شيرابه اندكي به وجود مي آيد و شرايط دفن نسبتاً ايمن است.

مگس ها براي تخم ريزي به مواد در حال فساد و تجزيه جلب مي شوند. رشد تخم و لارو (كرمينه) مگس ها بستگي به ميزان مواد غذايي و درجه حرارت زباله ها دارد. در شرايط و درجه حرارت مناسب رشد تخم تا مرحله مگس بالغ در طول 7 تا 8 روز انجام مي گيرد. بنابراين مدت ماندن زباله در مرحله جمع آوري و حمل و نقل بايستي كمتر از اين مدت باشد.

مجهز كردن  ظروف جمع آوري زباله- چه زباله دان هاي خانگي و چه جايگاه‌هاي موقت زباله- به سرپوش و نيز بهداشتي كردن محل دفع زباله مي تواند تا حدود 90 درصد موجب جلوگيري از توليد مگس شود. همچنين انباشته كردن زباله ها در فضاي آزاد موقعيت مناسبي را براي تكثير مگس ها ايجاد مي كند.

در بسياري از موارد در زباله هاي شهري غذا، آب و پناهگاه وجود دارد كه براي توليد مثل و ازدياد جمعيت موش ها بسيار مناسب است.

تخليه مواد زايد جامد (زباله ها) در محل هاي نامناسب، به وسيله جريان آبهاي سطحي اعم از جويبارها، رودخانه ها و آبهاي حاصل از بارندگي، به نقاط مختلف منتقل شده و باعث انتشار آلودگي مي شود.

زباله هاي شهري در آخرين مرحله دفع، به خاك و يا آب منتقل مي شوند. مواد موجود در زباله ها در تبادل آب و هوا در خاك اختلال ايجاد مي كند.

بر اثر انباشته شدن زباله ها در فضاي آزاد و در فصل هاي گرم سال،  گازهايي (مانند CH4. CO2SH2 و CO) توليد مي شود كه اين گازها با وزش باد به فضاي شهرها وارد مي شوند.

تخليه زباله در سطح شيار محل دفن و پوشش آن با خاك، و سپس تسطيح و فشردن آن، هواي موجود در ميان زباله را به حداقل مي رساند و اين امر به همراه افزايش درجه حرارت در قشرهاي زيرين زباله، موجب نابودي كرمينه (لارو) حشرات و يا عدم تكامل و رشد آنها خواهد شد.

دفن زباله و پوشش سريع و كامل زباله ها پس از تخليه در محل دفن، بايد به طور كامل و صحيح انجام پذيرد تا پرندگان از اجزاي زباله ها تغذيه نكنند. جستجوي غذا در ميان زباله ها توسط پرندگان موجب انتشار بسياري از باكتري هاي مضر در طبيعت مي شود.

بسياري از امراض مثل اسهال هاي آميبي و باسيلي، تراخم، حصبه، شبه حصبه، وبا، سل، جذام، طاعون و سياه زخم به وسيله مگس شايع مي شود.

وجود غذاي كافي در لابه‌لاي زباله ها زمينه را براي رشد و تكثير بيش از حد جانوران موذي مانند موش و سگ هاي ولگرد، گربه و سوسك مهيا مي كند.

مگس ها با نشستن  روي زباله، مدفوع و كثافات، ميكرب هاي مختلف را به وسيله موهاي چسبنده و مژك هاي فراوان بدن خود جذب مي كنند و‌ آ‌نها را از طريق تماس مستقيم با بدن انسان و يا مواد غذايي مورد مصرف انسان، به بدن وي منتقل مي كنند و موجب بروز انواع بيماري ها در انسان مي شوند.

براي تعيين محل دفن زباله معمولاً دو نكته اساسي دوري از شهر و هزينه حمل و نقل زباله را در نظر مي گيرند.

موقعيت محل دفن زباله با توجه به آب هاي سطحي و زيرزميني تعيين مي شود، نبود رودخانه، قنات، چشمه سار، مسيل و آب هاي كوهستاني در نزديكي منطقه دفن، از مهمترين معيارهاي انتخاب محل دفن زباله است. بهترين محل ها در مناطق خشك است زيرا امكان آلودگي منابع آبي توسط شيرابه حداقل خواهد بود.

محل دفن زباله نبايد نزديك و يا در جهت بادهاي غالب به طرف شهر، روستا، جاده‌هاي اصلي و ديگر موسسات و اماكن عمومي قرار داشته باشد.

بر خلاف فن هاي آب رساني شهري و جمع آوري فاضلاب كه تاريخچه نسبتاً طولاني و چند هزار ساله دارند  پالايش و تصفيه فاضلاب بصورت امروزي خود، داراي سابقه ي تاريخي كوتاهي مي باشد. تنها در نوشته هاي تاريخي از گفته و فرمانهائي كه در پرهيز از آلوده سازي منابع طبيعي آب و به ويژه رودخانه ياد شده است نتيجه گيري مي شود كه نياكان ما بجز آگاهي از بدي هاي آلوده نمودن منابع طبيعي آب، از برخي روش هاي تصفيه ي طبيعي نيز به طور تجربي و محدود آگاهي داشته اند.

نخست از حدود يكصد سال پيش كه رابطه اي ميان اثر باكتري ها و ميكروب هاي بيماري زا در واگيري و شيوع بيماري آشكار گشت، انسان بفكر پاكسازي آب هاي آلوده افتاد. به عبارت ديگر فن تصفيه ي آب و فاضلاب در روند امروزي خود بيشتر در اثر پيشرفت علم زيست شناسي و پزشكي بوجود آمده است. پرداختن و توجه به اين فن از آنجا آغاز گشت كه به تدريج براي جلوگيري از آلوده شدن منابع طبيعي آب و به ويژه رودخانه ، ورود فاضلاب به اين منابع ممنوع اعلام گرديد. اين جلوگيري ها نياز به تصفيه فاضلاب و تكامل روش هاي آنرا ايجاب نمود. با گذشت زمان و به ويژه پس تر جنگ جهاني دوم، در نتيجه ي توسعه شهرها و صنايع، خطر آلودگي محيط زيست و درنتيجه نياز به تصفيه ي فاضلاب با شدت بي سابقه ايافزايش يافت و همزمان با آن روش هاي بسياري براي تصفيه ي فاضلاب بررسي، پيشنهاد و بكار گرفته شد.

در تكامل فن تصفيه ي فاضلاب از نظر زماني، روش هاي طبيعي جزو قديمي ترين روش هائي هستند كه براي تصفيه بكار گرفته شده اند. به ويژه استفاده از فاضلاب براي آبياري در كشاورزي به علت خاصيت كودي آن از يكصد سال پيش تاكنون در كشورهاي اروپائي متدوال بوده است.

از دهها سال پيش تاكنون درياچه هاي تثبيت و تصفيه ي فاضلاب در كشورهاي اروپائي مورد استفاده قرار گرفته اند.

تصفيه فاضلاب در ايران

در ايران از زمانهاي بسيار دوري لجن بدست آمده از چاههاي جب كننده ي فاضلاب به عنوان كود كشاورزي بكار گرفته مي شده است. ولي در تمام اين روش ها بيشتر تكيه بر بازيابي از مواد كودي فاضلاب بوده است و نه تصفيه ي آن.در ايران امروز تصفيه خانه هاي فاضلاب به صورت پيشرفته ي خود سابقه ي تاريخي طولاني ندارند و محدودند به چند تصفيه خانه ي محلي در نواحي شمال تهران كه قديمي ترين آنها تصفيه خانه ي صاحبقرانيه مي باشد كه در سال 1340 شروع بكار كرده است. از نظر بزرگي مهمترين تصفيه خانه ها، تصفيه خانه هاي اصفهان مي باشند كه قديمي ترين آنها در سال 1345 شروع بكار كرده است. جدول شماره ي (0-1) نام برخي از تصفيه خانه هاي فاضلابي كه درسال 1376 مشغول بكار بوده اند را در شهرهاي ايران نشان مي دهد. با توجه به اعداد اين جدول، جمعيت زير پوشش تصفيه خانه هاي فعال در سال نامبرده در اصفهان حدود 70% و در تهران كمتر از 3% بوده است.

هدف از تصفيه ي فاضلاب

در تصفيه ي فاضلاب هدف هاي زير مد نظر مي باشند:

الف- تامين شرايط بهداشتي براي زندگي مردم- فاضلاب هاي شهري هميشه داراي ميكروب هاي گوناگوني مي باشند كه قسمتي از آنها را ميكروب بيماري زا[1] تشكيل مي دهند ورود فاضلاب تصفيه نشده به محيط زيست و منبع زيست و منبع هاي طبيعي آب، چه آنهائي كه در زير زمين قرار دارند، موجب آلوده شدن اين منبع ها به ميكروبهاي بيماري زا مي گردد و در اثر تماس انسان با اين منبع ها خطر گشترش بيماري ها ميان مردم به وجود مي آيد:

ب- پاك نگهداري محيط زيست- وارد نمودن فاضلاب هاي تصفيه نشده به محيط زيست موجب آلودگي اين محيط شده كه بجز خطرهاي مستقيمي كه براي بهداشت مردم دارد، نتايجي ديگر از قبيل ايجاد مناظر زشت، بوهاي ناخوشايند و سرانجام توليد حشرات بخصوص مگس و پشه را بهمراه دارد. اين حشرات خود وسيله اي براي جابجا شدن ميكروب هاي بيماري زا و آلوده سازي محيط زيست با اين ميكروب ها مي باشند.

ج- بازيابي فاضلاب- با توجه به اينكه مقدار نمك هاي معدني محلول در فاضلاب به مراتب كم تر از آب درياهاي آزاد مي باشد و فاضلاب جزو آب هاي شيرين ولي آلوده به حساب مي آيد، استفاده دوباره از فاضلاب تصفيه شده به جاي آب شيرين جهت آبياري كشاورزي به مراتب ارزان تر از شيرين سازي آب درياهاي شور مي باشد. اين مسئله در ايران كه در بسياري از نقاط آن مردم با كمبود آب شيرين مواجه هستند، مي تواند در مصرف آب شيرين مورد استفاده در آبياري كشاورزي رفه جوئي نمايد.

كاربرد دوباره فاضلاب تصفيه شده جهت آبياري كشاورزي بجز صرفه جوئي در مصرف آب شيرين به علت وجود مواد كودي در فاضلاب تصفيه شده مي تواند منبع غذائي خوبي براي گياهان تقويت كشتزارها گردد.

در اينجا لازم به تذكر است كه بكار بردن فاضلاب خام و تصفيه نشده جهت آبياري كشاورزي مشكلات زيادي در بر دارد، تا جائي كه غالباً استفاده از اين گونه فاضلاب ها را غير ممكن مي سازد. در هر صورت براي رسيدن به نتايج خوب در كاربرد دوباره فاضلاب در كشاورزي نياز به مطالعه بررسي و برنامه ريزي كاملي هست.

چكيده  

ما در کشوری زندگی می­کنیم که به صورت سنتی از زلزله به عنوان بلا یاد می­شود. از نظر متخصصان، زمین لرزه پدیده­ای کاملا طبیعی است که در راستای تکامل کره­ زمین اتفاق می­افتد. حال باید دید که چرا زمین­لرزه می­تواند چنین خسارت بار و مصیبت آفرین باشد؟ شاید کلید آن در عدم درس گرفتن از اتفاقات گذشته و فراموشی است. زلزله همانند باران، که بصورت متناوب اتفاق می­افتد، یک پدیده تکرار پذیر است. تنها تفاوت آن در مقایسه با باران این است که زمان تکرار آن بسیار طولانی است و گاهی به صدها سال می­رسد. در نتیجه عمر بشر آنچنان کوتاه است که نمی­تواند وقوع زمینلرزه ها را بصورت تکرار پذیر و متناوب ببیند. تاریخ کهن ایران زمین علاوه بر مکتوب نمودن حوادث بشری، حوادث طبیعی را نیز ثبت نموده است. گاهی چنین به نظر می­رسد که در کوچکترین فعالیتهای روزمره از وجود چنین گنجینه کهنی غافل می­شویم و همان اشتباهی را که نیاکان ما مرکتب شده­اند را دوباره تکرار می­کنیم. بحث زمین لرزه نیز از چنین مقوله ای مستثنا نیست و تاریخ ما گزارشهایی از زمین لرزه های مخرب در گوشه و کنار این مرز و بوم ارائه می­نماید. در این بین تاریخ نویسان گزارشهای متعددی را از زمینلرزه های ویرانگری در شهر تبریز ارائه نموده­اند. در مقاله حاضر پس از مرور اجمالی تاریخ زمین لرزه های شهر تبریز، به بررسی گسل مسبب این زلزله­ها خواهیم پرداخت و در نهایت خواهیم دید که در حال حاضر شرایط ساخت و ساز در این شهر چگونه است و طرح جامع كشوري اين كشور را به کدامین سو کشانده است.

مقدمه

اين واقعه را تصور كنيد :

پايتخت كشور در كمتر از چند ثانيه زير و رو مي شود. خانه هاي مسكوني و ساختمان هاي بزرگ از هم پاشيده شده و بر روي خاك فرود مي آيد. گرد و غبار و اوار تمام شهر را فرا مي گيرد. آتش از نقاط مختلف شهر زبانه مي كشد. و دودي سهمگين آسمان را پوشانده است. فرياد و گريه و ناله از هر سو به گوش مي رسد و بازماندگان اين فاجعه به كوچه ها و خيابان ها ريخته و نوميدانه آوار را در پي گرفتن عزيزانشان پس مي زنند. تعداد مجروحين و معدودمين لحظه به لحظه فزوني مي يابد و پزشكان باقيمانده بيمارستان هاي ويران و نيمه ويران شهر به علت قطع منابع انرژي در تجهيز دستگاه هاي بيمارستاني نيمه سالم و سالم ناتوان مي باشند.

ادارات دولتي، زندان، سرباز خانه ها و ... همگي ويران شده و ساكنان آنها هر يك به سويي مي گريزند، و در غياب نيروهاي كارآمد نظامي و انتظامي دسته هاي غارتگر از اين رج و مرج سود جسته و درگوشه گوشه شهر به غارت و چپاول باقي مانده اموال مردم مشغول هستند، اصلي ترين منابع ارنژي شهر، آب و برق، قطع شده و نيروهاي امداد ناتوان از انجام وظيفه خود در مهار آتش و ياري رساندن به بازماندگان اين فاجعه عظيم مي باشند. اين چهره شهري است كه روزي .... ناميده مي شد و زلزله به اين گونه نابودش نمود.

زمين همواره در حال تغيير و لايه هاي زيرين آن در حال تحول و جابجايي است. حاصل اين تغيير و تحول زلزله را پديد مي آورد كه در طي آن هميشه آدمي بر حسب موقعيت اقليمي و جغرافيايي و يا نوع مقاوم سازي محيط خويش در برابر اين واقعه، خسارات جاني و مالي و كم و بيشي را متحمل شده است.

از سويي، زلزله در قرآن كريم نيز به عنوان نشانه اي از عظمت خداوندگاري معرفي شده است كه بديهي است بايد با انديشه در آن، ارتباطش با طبيعت را كشف نمود تا بل از اين رهگذر اندكي از حقايق دستگاه آفرينش بر ما روشن گردد.

با هدف تشريح و شناخت زلزله و نيز چگونگي راه هاي پيشگيري و مقابله با آن اين تحقيق انجام شده است و اميد كه توانسته باشيم شناخت اجمالي از زلزله، زلزله هاي جهان، زلزله تهران و مديريت آن را بيان نماييم.

يك قرن همراه با بلاياي طبيعي

 در مبحث آب نكته مهم كنترل كيفيت آب مي باشد كه كنترل به دو صورت كنترل سابقه دار و كنترل كيفيت روز مره (‌عمومي ) انجام مي شود كه حال به طور مختصر تعريفي از آن دو ارائه مي شود .

 كنترل كيفيت سابقه دار عبارتست از يك روش تحليلي و بررسي مزايا و معايب و نسبت هاي آن كه در آزمايشگاه انجام مي شود .

كنترل كيفيت روزمره (‌عمومي ) عبارتست از كنترل كيفيت عمومي و خارج از آزمايشگاهي است .

 تقسيم بندي آب ها

1)آب هاي زير زميني

 آبي كه لايه هاي نفوذ پذير زمين را اشغال مي كند را به عنوان آب هاي زير زميني مي‌شناسيم .

آب هاي زير زميني به صورت هاي مختلف از قبيل چاه ، قنات و غيره قابل برداشت مي باشند و اغلب از آبهايي كه در سفره هاي زير زميني انباشته شده جهت مصارف آشاميدني و شرب استفاده مي كنند از آن جهت كه آب هاي سطحي احتمال وجود آلاينده ها در آن بسيار مي باشد و هنگامي كه اين آب ها از لايه هاي مختلف به داخل زمين نفوذ مي كنند اين مواد همراه آبها تا اندازه هاي گرفته مي شود و در حقيقت لايه هاي زير زمين به عنوان يك صافي براي آب عمل مي كند و لذا آب مناسب تري اگر املاح معدني ديگر همراه آب نشود و خاك ما شور نباشد بدست خواهد آمد .

2)آب هاي سطحي

آبهايي كه جاري يا ساكن برروي زمين باشد را به عنوان آبهاي سطحي مي شناسيم

سرعت جريان آب در ماسه در روز 5-1 متر است وليكن در سنگ ريزه (‌شن ) 10-6 متر در روز مي باشد اما همين آب در گل و لاي و خاك رس ممكن است چند متر يا سانتيمتر در روز باشد .

آب هاي سطحي ممكن است مواد آلاينده اي را كه بروي سطح زمين قرار دارند را با خود برده و تجزيه هوازي يابي هوازي روي آنها انجام دهد ولذا بايد از لحاظ امراض مختلف كه احتمال دارد در اين نوع آبها باشد يقين حاصل كنيم كه اين مستلزم آزمايش هاي مختلف در زمينه هاي دما و تعيين درصد فسفر كل ، درصد آهن كل و درصد هاي Zn, Cu, Cr, Ni و تعيين PH وBOD5, COD آب ها كه به ترتيب برابر است با مقدار قليائيت و اكسيژن شيميايي و زيست شيميايي لازم مي باشد .

3) آب هاي آشاميدني

در مورد آب هاي آشاميدني ما دستورالعمل هاي سازمان بهداشت جهاني (‌WHO) را بايد مورد توجه قرار دهيم

البته آب هاي آشاميدني بيشتر همان آب هايي هستند كه از چاه ، قنات و رودها در دستر س قرار مي گيرند .

آب هاي مورد استفاده در ساختمان

اين نوع آب ها بايد داراي شوري كم جهت استحكام سيمان و سخت شدن سريع آن باشند 

آب هاي آبياري

 آب هاي مورد استفاده در آبياري محدوده هاي بسيار گسترده دارد كه براي هر نوع گياه و تنوع هاي آن مختلف مي باشد و لذا آب هاي شور بستگي به شرايط اقليمي ممكن است مناسب يا نامناسب باشد يا نمونه‌اي ديگر اينكه مثلاً آب هاي حاوي كربنات براي خاك هاي قليايي و خاك هاي حاوي سنگ آهك و متراكم زيان بخش بوده و ليكن براي خاك هاي ماسه‌اي و اسيدي مفيد مي باشد .

اتيكت مواد غذايي(آب) بايد شامل عبارت هاي زير باشد:

1-نام و آدرس كارخانه

2-نام محصول

3-شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت

4-وزن يا حجم محصول

5-شماره سري ساخت

6-مواد تشكيل دهنده(اعم از شيميايي و...)

7-شرايط نگه داري (مهم)

8-تاريخ توليد و انقضا

9-درج عبارت محصول جمهوري اسلامي ايران(كشور ايران)

چكيده

چهل باكتري دريايي (آبزي) استفاده كننده از روغن خام سايكر و تروفيك يا سايكرو تروفيك يا سايكروتروفيل (به ترتيب Psychrophile , Psychrotrophic (كه ‌اولي ‌نوشته مي شوند) براي توانشان جهت تراكم سازي تركيبات نگهداري ليپيدشان در سيتوپلاسم در طي پرورشي تحت شرائط محدود كنندة نيتروژن،‌مورد تحقيق و بررسي قرار گرفتند. بيشترشان (73%) قادر به تراكم سازي ليپيدهاي عظيمي نظير اسيدهاي پلي هيدروكسي آلكانوئيك (PHA) بودند در حاليكه ديگر ليپيدها همانند استيرهاي واكسن (موم) در دو ايزوله رخ مي دادند. تراكم يا انباشتگي يا توده شدن PHA بطور غالب در دورهاي پائين  20-4 ) طبق آنچه براي سه ايزوله نشان داده شد، رخ داد. ميكروسكوپي الكتروني ضخائم پلي فسفات را كه در دو ايزوله براي PHA رخ مي دهد، آشكار كرد. سلولهاي(1) Acineto bacter sp  (منبعد بصورت “A” مي آيد) ايزوله ، قادر به سنتز كردن و تراكم نمودن ضمائم ليپيدي در طي رشد بر استارت،‌اتانول،‌روغن زيتون ،‌هگزاد گانول و هپتادكان بودند. تركيب و كمپوزيسيون ضمائم ليپيدي بر تركيبات فراهم شده بعنوان منبع مركزي ،‌بستگي داشتند. (سيترهاي واكسن (موم = Wax ) واكيل گليسرول ها اساساً در طي پرورش بر روغن زيتون رخ مي دادند و در مقابل استرهاي واكسن يا مومي و الكل هاي آزاد در طي پرورش بر هگزاد كانول رخ مي دادند. كل اسيدهاي چرب در سلولهاي A  بالغ  بر ميزاني تا 25% از وزن خشك سلولي در سلولهاي رشد يافته بر روغن زيتون مي شدند. اسيد پالميتيك (Palmiticacid) اسيد چرب اصلي در ليپيدها در طي پرورش بر هگزاكانون ،‌هپتا دكان يا روغن زيتون رخ مي دادند به منبع كربن مرتبط بودند. (اسيدهاي چرب حاضر در ليپيدهاي تراكم، بگونه اي غالب و محاط از اسيدهاي چرب باز غده مستقيم اشباع شده و اشباع نشده با طول زنجيره متغير از 12 تا 18 اتم كربن ،‌تشكيل مي شدند. تحليل و آناليز پروتئين هاي توأم با ليپيد دانه در سلولهاي A پروتئين 

Kda 39 را بعنوان گونه پروتئيني غالب آشكار و واضح ساختند.

مقدمه:

شرايط محيطي (محيط زيست) كه در ساحل خليج (در آرژانتين)‌ San Jorge رخ ميدهند، با دماي آب دريا تقريباً  5 و  15 ( به ترتيب) در فصول زمستان و تابستان و با درجه بالاي آلودگي بواسطه نفت خام در برخي محلها با اين اكوسيستم را براي ايزولاسيون ميكروارگانيسم هاي و سايكروتروفيك و سايكروفيك (‌كننده در هيدروكربني مطلوب مي سازد. چنين ارگانيسم هاي منطبق شده با سرمايي قادر به بقا و قادر به رشد در محيط هاي سرد بوده كه در بيشتر اكوسيستم هاي دريايي بوقوع مي‌پيوندند. اينكه جمعيت ميكربي محيط هاي دريايي اغلب در معرض ديگر شرائط همانند موجوديت مواد مغذي قرار مي گيرند. ميكروارگانيسم ها انوع استراتژي هايي كه اجازه بقايشان در اين محيط هاي متغير را مي دهند توسعه مي دهند كه تراكم نگهداري ليپيدها ‌يكي از انها است. تركيبات نگهداري بطور نرمان بصورت ضمائم فوق سلولي در باكتري ها رخ مي دهند.

تراكم ضمائم ليپيدي توسط يك ايزوله در طي رشد بر انواع طبقات فرعي مي پردازيم

مواد و روش ها : منبع ميكروارگانيسم ها ،‌محيط ها و روش غني سازي

رشته هاي بكار رفته در اين مطالعه از نمونه هاي آب دريايي سطحي كه از روغن خام استفاده مي كند (بعنوان تنها منبع كربني) غني شده و ايزوله شده است. نمونه ها از ساحل خليج San Jorge در آرژانتين در طي دسامبر 199 و ‌1993 جمع آوري شدند.

دماهاي نمونه ها بين  5 و  15 متغير بودند يك كلكتور يا گيرنده فلزي گرفته شده و در تمام اوقات در يخ حمل و نقل مي شدند. تقريباً mml5 آب دريا توسط كليتراسيون از طريق يك فيلتر استريل غشايي با اندازة‌روزانه  45/0 ،‌متراكم و كنسانتره شد. كنسانتره به سالين فيزيولوژيكي استريل ml50 اضافه شد و هم زده شد.

محيط معدني (MSM) بنا به Schlege etal با ml5 از اين سو از اين سوسپانسيون آغشته شد (تلقيح شد) . پس از 7-5 روز از زمان تلقيح يا آغشته شدن در  7 اين كشت جهت آغشتگي يا تلقيح پليت هاي Msu/agar بكار رفت كه حاوي روغن خام بعنوان منبع كربن بود و پليت ها در  7 و  20 آغشته شد. (از ‌براي خلوص رشته هاي در حال رشد استفاده شد.

پيشگفتار :

اقيانوس ها در جهان بيش از 70% سطح زمين را مي پوشانند و داراي بيش از 200000 بي بهره و گونه هاي جلبكي هستند . اين ارگانيسم ها در جوامع پيچيده و در ارتباط نزديك با ديگر ارگانيسم ها زندگي مي كنند . چه به صورت ارگانيسم هاي ماكرو ( مانند جلبك ، اسفنج ، نرم  تنان پوشش دار و يا به صورت ميكرو ( مانند باكتريهاي غيررشته اي ، قارچ ها و آكتينوفايست ). بعضي از ارگانيسم ها مواد شيميايي خود را از منابع غذايي به دست ‚ي آورند اگر چه مابقي آنها تركيبات را دوباره سنتز مي كنند . بعضي از تركيبات ي توانند توسط ميكرو ارگانيسم هاي مربوطه توليد شوند در حالي كه مابقي آنها جهت توليد به يك ارتباط بين ميزبان و ميكرو ارگانيسم نياز دارند . مواد شيميايي يك نمونة خاص مي توانند تحت تأثير زيستگاه و عوامل فصلي و جغرافيايي باشد. در حقيقت منشاء واقعي بيوژنتيكي سنتز محصولات طبيعي آبزي ـ در جامعة اين محصولات يك موضوع مورد بحث است.

به علت تنوع ارگانيسم هاي آبزي و زيستگاهها ، توليدات آبزي طبيعي طبقات شيميايي زيادي را احاطه مي كنند ( مانند ترين ها ) شيميكيمات ها  ، پلي كتيو ها ، استوژنين ها ، پيتيدها، آلكالوئيدهاي ساختارهاي متفاوت و يك دامنه اي از تركيبات بيوسنتز مخلوط ، در دهة گذشته به تنهايي ، ساختارهاي بيش از 500 محصول طبيعي دريايي به چاپ رسيده اند.

در بسياري از موارد طبقة تركيب موجود در ارگانيسم مي تواند بر اساس طبقه بندي ارگانيسم منبع پيش بيني شود . متأسفانه حتي  شناخت علم به طبقة تركيب هميشه ما را در جهت تعيين يك ساز خالص سازي هدايت نمي كند . مجموعه هايي از محصولات طبيعي آبزي مي توانند داراي چندين عامل شيميايي باشند ( مانند oso3 – Na – Oac – och3 – oh ) . هرگونه تغيير در عامل مي تواند تغيير اساسي در قطبيت تركيبات ايجاد كند بنابراين روش مورد نياز براي خاص سازي نيز تغيير خواهد يافت . به عنوان مثال نمونه هاي اسفنج ته دريايي با جنس Spomhosorites داراي آبيس ( ايندول ) آلكالوئيد است. تاپستين ( طرح 1 ) ، ساده ترين تركيب اين مجموعه ميتواند با كروماتوگرافي هر ژل سيليكا با استفاده از مخلوطهاي ckcl3  - Meoh به عنوان شوينده ، خالص گردد . در الگاسيدين  d ( طرح 2 ) ك داراي يك زنجيرة جانبي . 2- آمينو ايميدازول است كه خيلي قطبي تر است وبه كروماتوگرافي بر فاز ثابت فاز معكوس و شسشه شدن با مخلوطهاي اسيد استونيتريل ـ آب ـ تري فلوئرواستيك ( TFA )  نياز دارد . دراين حالت علم به طبقة ارگانيسم مي تواند  در تعيين ساختار تركيبات خالص كمك كند ولي در تعيين روش عالص سازي براي متابوليست قطبي تر كه داراي يك عامليت شميايي غير منتظره است كمكي نمي كند.

به منظور دسترسي به بينشي در مورد روش هايي كه بيشتر در خالص سازي محصولات طبيعي آبزي استفاده مي شوند 115 گزارش از اين محصولات كه در سال 1995 در روزنامة انجمن شميمدانان آمريكا ، روزنامة شيمي آلي ، تتراهدرون و روزنامة محصولات طبيعي به چاپ رسيده بودند مورد بررسي قرار گرفتند . هر نشريه به طريق زير طبقه بندي مي شود:

1-شاخه ارگانيسم منبع .

2-طبقة تركيبات شيميايي گزارش شده.

3-روش حفظ ارگانيسم ( تازه / منحصر در مقابل خشك فريز كردن ) .

4-روش استخراج “ غير قطبي ” حلال هايي مانند : CH2, CL2  ، هگزان ها ، استون ، ETAO 2 ، Eto2  ، تولئون ، اترنفت ؛ “ غير قطبي و الكل ” هر يك از مواد فوق مخلوط با يك الكل ؛ “ الكل ” معمولاً اتانول ، متانول ، و يا ايزوپروپانول ؛ “ طرح پيچيده ” ؛ مانند استخراج متوالي و يا مخلوطهاي غير معمول خيلي پيچيدة حلالها با “ آبي ”  100% آب يا مخلوطهاي آب ديگر محلولها در حالي كه آب بيش از 50% مخلوط را شامل باشد .

5- روش مورد استفادة تقسيم حلال در صورت وجود اين روش ها به طبقات زير تقسيم مي شوند :

الف ـ “ ساده ” مانند يك تقسيم تك مرحله اي ( مثل يوتانول ـ آب ) و يا تقسيم دو مرحله اي مانند ETOAC ـ آب ) و به دنبال آن تقسيم بعدي فاز آبي با يوتانول.

ب) “ كوپكان ” شامل هر طرح واقعي ويا تغيير يافتة كوپكان ( Kypchan ) كه در آن درصد فاز آبي به طور متوالي تنظيم مي شود.

ج ) “ پيچيده ” ( كمپكس ) : شامل هر طرحي كه در آن يك توالي غير معمول حلال ها و يا مخلوطهاي كمپكس غير معمول حلال ها استفاده مي شوند مانند :

مخلوطهاي هيپتان : ETOA : MEOH : CHCL3  : ACOH

كه در جدا سازي با تزليوين ها استفاده مي شوند.

6-نوع كروماتوگرافي ستون باز ، درخششي ويا ستون خلاء. اين ها به ژل سيليكا ، فازهاي پيوندي ( مانند  CN,Did, C-8 DDS ) ويا نفوذ ژل بر رزين هاي غير عاملي تقسيم مي شوند من جمله سيستم هاي كروماتوگرافي تقسيم و اندازه ه مانند ( SephadenLH- 20 ، SephadenLh- 60  ، Nsbels ، Bibeadssx-20 ، Sn-8 , sn-4 ، AMBERLIT EXAD – 2 ، XAD ، XAD- 7 ، ژل TSK- G3…S ) .

بمب های شیمیایی 

سال هاست که از پایان جنگ تحمیلی می گذرد اما هنوز که هنوز است بسیاری از مجروحان شیمیایی در میان ما زندگی می کنند و بسیاری دیگر سال ها پیش از جمع ما خارج شدند و به مقام رفیع شهادت رسیده اند . بر اساس آمار به دست آمده امروز حدود صد وبیست هزار مجروح شیمیایی در میان ما زندگی می کنند که حال بسیاری از آنها نیز وخیم است . ما در این نوشته قصد داریم با دیدی زیست شناختی کمی از سختی های زندگی جانبازان شیمیایی را به شما معرفی کنیم . مطمئنا ً ما نمی توانیم همه ی سختی ها و رنجی های را که یک جانباز شیمییایی در راه خدمت به وطنش متحمل شده و میشود به شما معرفی کنیم ولی در این راه همه ی تلاش خود را می کنیم .

این اثر مانند بقییه کار های آدمی خالی از اشکال نمی باشد . اگرشما در این نوشته با اشتباه یا اشکالی روبرو شدید خواشمند است این اشتبا ه را به ما گوشزد فرمایید .

تاریخچه ی استفاده از عوامل شیمیایی

به ادعا می توان گفت که قدمت سلاح های شیمیایی به اندازه سلاح ها ی معمولی است ، به طوری که شواهدی مبنی بر استفاده از مواد آتش زا توسط یونانیها (موسوم به آتش یونانی) در سال های ۱۲۰۰ و ۴۲۹ قبل از میلاد مسیح (ع) بدست آمده است. بر طبق همین شواهد « اسپارتها» نیز در جنگهای خود گوگرد و زغال نارس را بر دیوار و حصار دشمن می سوزاندند تا گازهای سمی متصاعد شده وبر دشمن تاثیر نما ید . تاریخ جدید جنگ های شیمیایی از سال ۱۸۹۹ در جنگ انگلیس با بوئرها(مهاجرین هلندی در افریقای جنوبی ) شروع شده که در آن ارتش انگلیس از توپهای حاوی اسید پیکریک استفاده کرد که اثر تهوع زا داشت.

با این حال استفاده ی گسترده از عوامل شیمیایی در جنگها ، تا جنگ جهانی اول سابقه نداشت است . به هنگام جنگ حهانی اول به دلیل پیشرفت دانش و تکنولوژی لازم برای تهیه ی مواد شیمیایی خطرناک امکان کاربرد آنها به مقدار فروان فراهم گردید . اولین مورد استفاده از گاز های شیمیایی در سطح وسیع در آوریل ۱۹۱۵ توسط قوای آلمانی صورت گرفت در این حمله شش هزار سیلندر حاوی گاز کلر برای مسموم کردن نیرو های طرف مقابل به کار گرفته شد که در نتیجه ی آن پنج هزار نفر از نیروهای متفقین به هلاکت رسیدند . بعد از این حمله در سبتامبر همان سال نیروهای انگلیسی نیز از گاز گلر استفاده کزدند . با لاخره آلمان در سال ۱۹۱۵ گاز فسژن و در سال ۱۹۱۷ گاز خردل را وارد صحنه کار زار نمود . استفاده از کاز های شیمیایی برای اولین بار لزوم استفاده از ماسک های محافظتی را مطرح ساخت . ارتش انگلیس از این ماسکها برای اولین بار به منظور حفاظت از اسبها و افراد استفاده نمود. در مجموع می توان گفت که گاز های کلر، خردل و فسژن توسط ارتش آلمان و انگلیس و گاز های موثر در خون از قبیل هیدروژن سیانید و کلرید سیانوژن توسط فرانسوی ها به کار گرفته شد . مطابق آمار حاصل حدود صد هزار نفر کشته و دویست هزار نفر زخمی حاصل استفاده از این گازها بود .

رژیم جنایتکار بعث عراق که انواع سلاح های مدرن غرب و شرق را بر ایمان خلل ناپذیر رزمندگان دلیرمان امتحان کرده بود و به یاس کامل رسیده بود ، در پی شکستهای مداوم و عجز و ناتوانی در مقابل سلحشوران سپاه توحید بکاربرد سلاح های شیمیایی متوسل گردید. ارتش صدام عفلقی در بین سال های آغاز جنگ تا پایان آن در بیش از صدها مورد از سلاح های شیمییایی استفاده کرد ه که در عملیات خیبر ، بدر ، والفجر ۸ و سلسله عملیات های کربلا ابعاد این جنایت به اوج خود رسید .حملات مذکور با استفاده از انواع مهمات شیمیایی (خمپاره ،توپ، بمب و غیره ) حاوی گاز های کشنده از قبیل عوامل عصبی ( تابون ) ، گاز های خردل ، سیانور و عوامل خفه کننده (فسژن) انجام گرفته است .

مقدمه:

ماهياني كه مناسب مصرف انسان نباشد و همچنين آبزيان صيد ؟؟؟ براي توليد پودرماهي بكار مي‌رود كه داراي بازاري جهاني قابل ملاحظه مي‌باشد. با اينحال، مداوماً فرآيند و راههاي نويني از مصرف ماهي دريايي، ضايعات ماهي و احشاء‌ ماهي، مورد بررسي و تحقيق قرارمي‌گيرند.

هدف اصلي از توليد سيلانه ماهي ابداع فرآيندهايي با هزينه سرمايه‌گذاري پائين بوده بتوان آنها را در كشتي‌هاي ماهيگيري و يا درمكانهاي كوچك و دورافتاده كه درآنها كارخانه‌هاي پودرماهي ازنظراقتصادي نمي‌توانند فعاليت نمايند، بكار برد. يكي از فرآيندهايي كه موردتوجه قرارداشته‌اند نگهداري حفظ كيفيت شيميايي به ماهي بوسيله اسيد يا بازها، توأم با هيدروليز و يا بدون آن، مي‌باشد ]آندرسن،آراسون و يونسون[1]، 1981؛ را وگليدبرگ[2]،1982[. فرآورده‌هاي حاصل از اين فرآيند شيرابه سيلويي ماهي خوانده مي‌شود. شيرابه سيلويي ماهي را شايد بتوان بصورت فرآورده‌اي مايع و ساخته شده از ماهي يا اجزايي از ماهي و اسيد يا ندرتاً باز (مانند هيدروكسيدسديم)، توصيف نمود. مايع شدگي (ميعان) براثر عمل آنزيمهايي كه بطورطبيعي دربدان ماهي حضور دارند. ايجاد شده، و بوسيله اسيد كه شرايط صحيح براي تجزيه بافتها توسط آنزيم و محدود ساختن رشد باكتريهاي فاسدكننده را ايجاد مي‌كند، شتاب مي‌گيرد. اكثراً اسيدهاي آلي (ارگانيك) بطورمتداول براي توليد شيرابه سيلويي از ماهي بكار مي‌روند.

شيرابه سيلويي ماهي بصورت تجارتي در اسكاندنياوي و لهستان مورداستفاده قرارمي‌گيرد. توليد سالانه حدود 120000تن فرآورده است كه عمدتاً با بكاربردن اسيدفرميك، اسيداستيك و اسيدهاي معدني توليد مي‌گردد.

اين فرآورده عموماً بعنوان غذا براي ماهي، حيوانات خزدار، خوكها و غيره بكار مي‌رود.

2- پس زمينه و سابقه

توليد شيرابه سيلويي يك ابداع جديد نيست. نخستين بار در فنلاند درسال 1920 توسط اي. آي. ويرتانن[3]، راوگيلدبرگ[4]، 1982، معرفي گرديد. او علوفه سبز را به كمك آميزه‌اي از اسيدهاي سولفوريك و هيدروكلريك عمل آورد. اين روش درسالهاي 1930 توسط ادين[5] براي حفظ و نگهداري و مايع‌سازي انواع مختلف ماهي و ضايعات ماهي، اتخاذ و اقتباس گرديد (ادين، 1940). توليد شيرابه سيلويي ماهي در مقياسي صنعتي درسال 1948 در دانمارك آغاز شد و پس از سه سال بالغ بر 15000تن سيلوي ماهي توسط 14شركت توليد گرديد.

پترسن،1951[6] در آغاز شيرابه سيلويي ماهي فقط توسط اسيدهاي معدني و غيرآلي نظير اسيد هيدروكلريك و اسيدسولفوريك استفاده مي‌گرديد، با اينحال گرچه اين اسيدها نسبتاً ارزان بودند، معذالك بسيار مناسب نبودند زيرا عمل نگهدارنده آنها بدواً هنگامي مؤثر واقع مي‌شود كه مقدار PH پائين و تاحد 2مي‌باشد (آنرندسن، آراسون و يونسون، 1981). بدين ترتيب لازم است كه ماده‌غذايي پيش از آنكه به حيوانات خورانده شود اسيدزدايي گردد (پترسن، 1953). اثر نگهدارنده و حفاظتي بسياري از اسيدهاي آلي از قبيل اسيدفرميك درسطح PH بالاتري فعال مي‌گردد (PH=4). از اينرو در سالهاي اخير اسيدفرميك بنحو فزاينده‌اي درتوليد شيرابه سيلويي بكاربرده شده است.

قنات

بنابر مطالعات تاريخي هسته‌هاي اصلي شکل‌گيري نخستين تمدن‌هاي بشري در کنار منابع آبي بوده‌اند و از اين دست تمدن‌ها کم نيستند و مي‌توان به تمدن‌هاي بين‌النهرين و ماوراالنهر و تمدن‌هاي حاشيهي رودخانه‌هاي نيل و سند و گنگ اشاره کرد.

در همين ابتداي بحث اين نکته پرواضح است که آب و دست‌رسي به آن از جملهي ابتدايي‌ترين نياز‌هاي بشر براي ادامهي حيات خويش است لذا ذهن خلاق بشر در طول تاريخ به شيوه‌هاي گوناگون به کشف راه‌حل‌هاي بديع و خلاقانه‌اي براي رفع اين نياز دست يافته است. به هر کدام از اين دست‌آوردها که بنگريم شاهد نبوغ، آگاهي، پشتکار، درايت و عشق به سرزمين هستيم. حفر کانال‌هاي عظيم، انتقال آب به وسيلهي جوي‌هاي درارتفاع در امپراطوري روم، آب‌رساني توسط لوله‌هاي سفالين در دوره‌هاي پيش از تاريخ و هم‌چنين ابداع فن‌آوري قنات را مي‌توان از نمونه‌هاي برجستهي دستيابي به علوم مهندسي در دوران تاريخي ذکر کرد. بشر در آن زمان با احاطه و شناخت بر علوم هواشناسي و خاک‌شناسي، علم مسّاحي و نقشه‌برداري، علم نيارش سازه (استاتيک) و فن ساخت و ساز، موفق به به‌وجود آوردن دست‌آورد‌هايي شده که در حال حاضر نيز با وجود امکانات بسيار پيش‌رفته چندان سهل‌الوصول نمي‌باشند.

اجداد ما آب‌هاي شيرين دامنهي كوهستان را با كمك فن قنات‌سازي كه روش ابداعي خودشان بوده به حاشيهي كويرها برده‌اند تا شرايط سخت و نامناسب محيط زيست خويش را براي زندگي بهتر و مناسب براي کشاورزي که از اصلي‌ترين شيوه‌هاي زندگيشان بود تغيير دهند.

واژه شناسي قنات

كانال زيرزميني حفر شده توسط انسان كه جهت جمع‌آوري آب شيرين و انتقال آن به سطح زمين براي مصارف كشاورزي، انساني و دامي ايجاد شده است را در ايران و آسياي ميانه قنات و كاريز و در كشورهاي عربي فقره مي‌گويند. كاريز كلمه‌اي پارسي و قنات كلمهي پارسي معرب‌شده است. در ايران خاوري و افغانستان و آسياي ميانه واژهي کاريز بيش‌تر کاربرد دارد و در ايران باختري واژهي قنات. قنات خود عربي‌شده‌ي کنات فارسي است که از ريشهي فعل کندن گرفته شده است.

۱- قنات را در لغت عده‌اي به معناي نيزه معني كرده‌اند که جمع آن، قنوات، قنيات و قني است، كه بعدها، به معناي كانال و مجراي آن و معادل كاريز به كار رفته است، عده‌اي نيز آن را از كلمهي پهلوي كانيكه برگرفته از كانال و فعل كن و كندن مي‌‌دانند كه به زبان عربي رفته و معرب شده است. اين كلمه در زبان آكدي و آشوري به شكل قانو، در عبري به صورت قنا و قانو و در لاتين، به صورت كانال ديده مي‌شود و در زبان پهلوي نيز به شكل كهس به كار رفته است و معادل فارسي امروزي آن، كلمه كاريز و كهريز است.

بسياري از پژوهشگران، تاريخ حفر قنات را به دورهي هخامنشي نسبت مي‌دهند. علت اين است كه از دورهي ماقبل هخامنشي سنگ‌نبشته‌هاي اندكي باقي مانده و چون سند مكتوب از ماقبل اين دوره وجود ندارد اين دوره را به غلط دورهي ماقبل تاريخ مي‌دانند در حالي كه علم باستان‌شناسي، مردم‌شناسي و زبان‌شناسي رازهاي نهفتهي زيادي را از دوران ماقبل تاريخ براي انسان آشكار نموده است.

مي‌دانيم كه تاريخ مدنيت و تاريخ شفاهي در ايران بسيار ديرينه‌تر از دورهي هخامنشي است و اصولاً يافته‌هاي باستان‌شناسي در شرق چين و آسياي مركزي و شرق ايران ثابت مي‌كند كه مدنيت در شرق ايران و داستان‌هاي ايران و توران مربوط به دوراني بيش‌تر از پنج‌هزار سال قبل مي‌شود، يافته‌هاي باستان‌شناسي شهر سوخته و جيرفت و آثار به دست آمده از تمدن هليل رود و آثار تمدن شهرنشيني هفت‌هزار ساله در غرب ايران (مادها) اين فرضيه را اثبات مي‌كند، در حالي كه سنگ‌نبشته‌ها و تاريخ مدون ايران، تنها دوهزار و پانصد سال اخير را، آن هم به طور ناقص پوشش مي‌دهد.

مقدمه:

برکه های تثبیت فاضلاب گودال های خاکی هستنند که فاضلاب خانگی و دیگر فاضلاب ها برای مدت طولانی در آن ها نگهداری شده و با عمل ته نشینی و به کمک نور،  حرارت، رشد جلبک ها و میکروارگانیسم ها مواد آلی موجود در فاضلاب تجزیه و تثبیت می گردند.

فرایند های طبیعی در تصفیه فاضلاب در برکه نقش اساسی  داشته و برکه ها جزء روش های ارزان قیمت تصفیه فاضلاب هستند. مهمترین معایب برکه ها تولید بو، پرورش حشرات ، بالا بودن غلظت جامدات معلق در پساب، نیاز به زمین زیاد و اتلاف آب به علت تبخیر و نشت والودگی اب های زیر زمینی
می باشد.

متداولترین نوع برکه ها برکه های اختیاری تثبیت فاضلاب هستند. که در آنها همزیستی میان جلبک ها و باکتری ها  در جریان است. برکه های اختیاری دو نوع می باشند یکی برکه های اختیاری اولیه که فاضلاب خام را دریافت می کنندو دیگری برکه های اختیاری ثانویه که فاضلاب ته نشین شده یا پساب برکه بی هوازی را دریافت میکنند و برکه تثبیت اختیاری مورد بررسی ما از نوع دوم است.

رنگ فاضلاب در برکه های اختیاری به رنگ سبز دیده می شود. غلظت جلبک ها در پساب برکه های اختیاری با توجه به میزان بار گذاری و درجه حرارت معمولا در محدوده 2000- .500 میکروگرم کلروفیل a در هر لیتر قرار دارد .گاهی رنگ برکه به صورت قرمز یا صورتی در می آید به ویژه زمانی که بار آلی ورودی به آنها بالاست و به سبب وجود باکتری های اکسید کننده سولفید می باشد.[1]گزارش بانك جهاني (Shuval .et. al 1986) مفهوم بركه هاي تثبيت فاضلاب را كه سيستم بسيار مناسبي براي استفاده خروجي آن در كشاورزي است تصديق كرد. جدول (1) مزايا و معايب بركه ها را در مقايسه با ساير فرآيندهاي بيولوژيكي تصفيه فاضلاب با سرعت زياد و سرعت كم، فراهم كرده است. نكته اينكه لاگن هاي هوادهي شده و سيستم WSP به عنوان سيستم هاي تصفيه بيولوژيكي فاضلاب با سرعت كم بررسي شده اند بركه هاي تثبيت، فرآيندهاي تصفيه فاضلاب ترجيح داده شده اند در كشورهاي در حال توسعه كه زمين غالباً با هزينه و موقعيت معقول در دسترس است و نيروي كار متخصص اندكي وجود دارد. 

 چكيده

اين پروژه در ايستگاههايي بر روي رودخانه قمرود و سد پانزده خرداد در استان قم انجام گرفت. كه هدف از اجراي آن معرفي گونه هاي مختلف ماهيان و همچنين انواع موجودات نبتيك و ساير جانداران موجود در اين منطقه مي باشد.

در اين بررسي از ادوات مختلف صيد, جهت صيد انواع ماهيان ساكن و مهاجر ( بومي و غير بومي ) استفاده گرديد ماهيان را پس از صيد در فرمالين و نمونه هاي نبتوز را در الكل فيكس كرده و پس از انتقال به تهران كارهاي بيومتري عكس و در آوردن دندان حلقي از نمونه ها انجام گرفته و بعد به كمك استاد راهنما جناب آقاي دكتر غلامحسين وثوقي اقدام به شناسايي جنس و گونه آنها شد كه اين كار در دو فصل بهار و تابستان و در 5 ايستگاه مختلف انجام گرفت بيشتر ماهيان صيد شده متعلق به خانواده كپورماهيان بودند كه برخي داراي ارزش اقتصادي و برخي فاقد ارزش اقتصادي مي باشند .

مقدمه :

هدف از بررسي و مطالعه آبزيان رودخانه ها نهايتاً باعث شناسايي استعدادها و ساير امكانات آبي استان در رابطه با پروش آبزيان مي باشد.

در اين بررسي علاوه بر مشخصات سد پانزده خرداد – مطالعاتي نيز درباره خصوصيات جغرافيايي و منابع آبي استان قم انجام شده است كه در ذيل به آن اشاره مي شود.

هدف از بررسي و مطالعه آبزيان رودخانه و منابع آبي شناسايي استعدادهاست كه يكي از نكات مهم پروش آبزيان مي باشد و از طرفي رشد روز افزون جمعيّت در كشور موجب گشته تا مسئله كمبود پروتئين اهميت حياتي پيدا كند لذا علاوه بر استفاده از منبع آبي وسيع كشورمان در جنوب و شمال نبايد از منابع غني آبي كه در آبهاي داخلي كشور موجود است غافل ماند و اميد است كه با پژوهش و مطالعات گسترده استعدادهاي بالقوه اين آبها را بصورت بالفعل در آوريم.

به عبارت ديگر شناسايي ماهيان جهت پي بردن به زيست شناسي آنها و مطالعه بوم سازگانهاي آبي اولين قدم محسوب مي گردد كه بر پايه اينگونه اطلاعات و جمع بندي و پردازش آنها مي توان روشهاي صيد, بهره برداري از نظر زماني و مكاني و ارزيابي ذخاير و ترميم ذخاير را تعيين كرده و در اختيار بخشهاي اجرائي قرار داد.

فصل اول

محيط شناسي

1-1 زمين شناسي :

به طور كلي دوران سوم قسمت مهمي از نواحي اطراف قم به واسطه درياي مديترانه مركزي پوشيده بوده و رسوبات و ته نشينهاي درياي مزبور اكنون در اطراف كوههاي شاه جمال – نرداغي – دوبرادران – خضر – كيكويه – و ساير كوههاي شهرستان قم ديده مي شود.

آثار درياي مزبور در نقاط نامبرده همان رسوبات ماكاكر ( آهك ) و بعضي اوقات سنگهاي گچي و سنگهاي نمكي مي باشند كه متعلق به دوره ميوسن از دوران سوم است كه در تمام تشكيلات ميوسن مارنهاي خاكستري و طبقات گچ و كنگلومرا شناخته شده است در روي طبقه گفته شده و در زير تشكيلات ميوسن سنگهاي سبز و آهكهاي ماسه دار ديده مي شود كه محتوي فسيل خارپوستاني از فاميل كليپتاستريد و به خصوص جنس اسكوتلاسوبر و توندرا مي باشد.

در روي طبقه نامبرده رسوبات مارني و آهكي وجود دارد كه به طور وفور داراي فسيل روزنه داراني از فاميل اربيتوئد مي باشد مخصوصاً جنس معروف لپيد و سيكلينا در نزديكي شاه جمال در 500 متري خط آهن و همچنين در دامنه شمالي كره نرداتي فراوان است درروي تمام تشكيلات فوق الذكر مانهاي سبز رنگ ديگري قرار گرفته است كه داراي دو كفه ايها فراوان است و از آن جمله مي توان جنس معروف پكتن را نامبرد خصوصاً گونه فراوان آيكتن تيژي ( آيكتن تيژي از بي سران نرم تنان دوران سوم است كه دو صدف قرنيه راست و چپ و دوزايده پهن در دو طرف لولا داشته است از فسيل مذكور در كوههاي شهرستان قم فراوان ديده مي شود) در تمام مارنهاي سبز رنگ وجود دارد. 

- مقدمه و هدف

اولين قدم در بررسيهاي علمي- مهندسي  مربوط به محيط نظير پروژه هاي آبي،تحقيقات منطقه اي هواشناسي كشاورزي و نظاير آن ،  مطالعات هواشناسي است، به طوريكه مطالعات ساير بخشها، مانند هيدرولوژي، سيلخيزي، فرسايش و رسوب ، و پهنه بندي هاي آگروكليمايي وغيره بر آن متكي است.

بديهي است دسترسي به داده‌هاي كافي و دقيق شبكه ايستگاه‌هاي هواشناسي از يك طرف موجب كوتاهتر شدن مدت مطالعات گرديده و از طرف ديگر موجب  بر آورد دقيقتر پارامترهاي هدف و تقليل هزينه هاي اجرايي طرحها مي گردد.  

از آنجا كه آمار هواشناسي و به ويژه بارندگي در ايران با خلاء‌هاي گسترده ناشي از عدم ديده‌باني يا مشكوك بودن ارقام مواجه است، لذا دستيابي به يك روش صحيح بازسازي خلاء‌هاي آماري ضروري به نظر مي‌رسد.

آنچه در اين پژوهش دنبال مي‌شود انتخاب روشي مناسب جهت بازسازي خلاء‌هاي آماري بارندگي مي‌باشد به طوريكه آمار بازسازي شده با آنچه واقعيت داشته ولي به دلايلي ثبت نگرديده حتي الامكان نزديك باشد.

1-2- فرايند بارش و ويژگي‌هاي آن

1-2-1- بارش

بارش شامل كليه نزولات جوي مانند باران، برف و تگرگ مي‌باشد كه در اقليم هاي مختلف باران و يا برف قسمت عمده از آن را تشكيل مي‌دهد. بارش يكي از ورودي هاي اصلي سيكل هيدرولوژي مي‌باشد. بارندگي در مناطق مرطوب با پراكنش منظم و در تمام طول سال اتفاق مي‌افتد، در حاليكه در مناطق خشك و نيمه خشك پراكنش نامنظم است و حتي گاهي در يك بارندگي كوتاه مدت بيش از 50% بارندگي سالانه بوقوع مي‌پيوندد.

1-2-2- فرايند بارش

به طور كلي مكانيسم بارندگي ناشي از افزايش رطوبت نسبي هوا تا حد معيني است كه اين پديده يا در اثر تبخير از سطح آب يا سطوح نمناك يا در اثر كاهش دماي هوا حاصل مي‌شود و يا ممكن است تلفيقي از اين دو باشد.

سرد شدن هوا در طبيعت عمدتاً معلول صعود هواست. در اين عمل كه تقريباً به حالت آدياباتيك مي‌باشد. هوا ضمن صعود به علت كاهش فشار سرد مي‌شود. مكانيسم‌هاي اصلي صعود هوا عبارتند از صعود جبهه‌اي، صعود كوهستاني، صعود جابجايي و صعود سيكلوني.

چرخه آبي در اتمسفر سه مرحله مجزا از هم تشكيل مي‌دهد كه عمدتاً عبارت از تبخير، تراكم و بارندگي هستند. تفاوت تبخير و تراكم امري واضح و روشن است ولي تفاوت تراكم و بارندگي توضيح بيشتري نياز دارد.

به طور كلي فرايند تراكم شامل يك انباشتگي حداكثر از مولكولهاي بخارآب تا رسيدن به حد ذرات ريز است در صورتيكه فرايند بارندگي، مرحله‌اي از پيوستن ذرات ريز يا قطركها و سيكل قطرات مايع و يا تراكمي از بلورهاي يخ مي‌باشد.

عمل تراكم احتياج به يك هسته[1] كه هسته تراكم[2] ناميده شده دارد تا مولكولهاي آب در اطراف آن جمع شوند. ذرات گرد و خاك معلق در هوا مي‌توانند به عنوان هسته‌هاي تراكم عمل كند. ذرات داراي يون روي هسته‌ها اثر مي‌كنند، زيرا يونها با داشتن الكتريسيته ساكن مولكولهاي آب را در باندهاي قطبي خود جذب مي‌كند. يونها در اتمسفر شامل ذرات نمك ناشي از تبخير از سطح دريا و يا تركيبات سلفور و نيتروژن ناشي از احتراق مي‌باشند. قطر اين ذرات از 3-10 تا 10 ميكرون تغيير مي‌كند كه اين ذرات به عنوان هواويز[3] شناخته مي‌شوند. براي مقايسه بايد متذكر شد كه اندازه يك اتم حدود 4-10 ميكرون است، بنابراين كوچكترين هواويز ممكن است فقط از چند اتم تشكيل شده باشد.

قطرات ريز كه در اثر حركت تلاطمي حمل مي‌شوند بوسيله تراكم و برخورد با ذرات مجاور خود رشد مي‌كند تا اينكه به اندازه كافي بزرگ شوند، اين عمل تا آنجا ادامه مي يابدكه نيروي جاذبه زمين بر اصطكاك غالب شود و شروع به ريزش كنند. افزايش بيشتر اندازه قطرات در نتيجه برخورد آنها با قطرات ديگر در مسير ريزش صورت مي‌گيرد. گاهي وقتيكه قطره به سمت پائين حركت مي‌كند هنگام عبور از لايه‌هاي گرمتر تبخير مي‌شود و اندازه قطره كاهش يافته و بنابراين ممكن است قطره باز به اندازه يك هواويز تبديل شود و به واسطه حركت تلاطمي هوا به سمت بالا حركت كند در حركت به سمت بالا فقط يك سرعت 5/0 سانتيمتر بر ثانيه كافي است تا يك قطر 100 ميكروني را حركت دهد. (محمدپور، 1373)

چرخه تراكم، ريزش، تبخير و صعود به طور متوسط حدود 10 بار قبل از اينكه قطره به اندازه بحراني حدود 1/0 ميليمتر برسد اتفاق مي‌افتد.

1-2-3- انواع بارندگي

هواي مرطوب در اثر صعود و سرد شدن به مرحله‌اي مي‌رسد كه ديگر قادر به نگهداري رطوبت خود نيست ،در نتيجه توليد بارندگي نموده كه بر مبناي نحوه صعود هواي مرطوب، بارندگيها را به صورت زير تقسيم‌بندي مي‌كنند:

الف- بارندگيهاي همرفتي[4]

انسان همواره از زمين لرزه وحشت دارد . هر سال در اثر خرابي هاي عظيمي كه زمين لرزه ها به وجود مي آورند ، افراد زيادي جان خود را از دست ميدهند .زمين لرزه ها اگر شديد باشند ، بزرگترين سوانح و بلاياي طبيعي را باعث مي شوند . سالانه حداقل دو زمين لرزة‌بزرگ و هزاران لرزة كوچك تر در زمين رخ ميدهد فقط در موارد معدودي مي توان زمين لرزه را پيش بيني كرد  از قبل اخطارها و توصيه هاي لازم را به اطلاع مردم رساند.

از زماني كه انسان توانايي نوشتن و طراحي كردن را به دست ‌آورده ، گزارش هايي در مورد وقوع زمين لرزه به ثبت رسيده است. به نظر مي رسد كه شهر باستاني « تروي » حدود3000 سال قبل در اثر زمين لرزه ويران شده باشد . حوادث ناشي از زمين لرزه در تمام قرون وجود داشته و بعضي وقت ها با تلفات جاني بسيار همراه بوده است . در سال 1755 ميلادي ، وقتي شهر ليسبون (‌پايتخت كشور پرتغال ) به شدت تكان خورد ، حدود 30000 نفر از مردم جان با ختند . در قرن نوزدهم زمين لرزه هاي بزرگي در ايران ، هند ، ژاپن و ايتاليا و كشورهاي آمريكاي جنوبي و مركزي به وقوع پيوسته است . در تمام موارد‌، قبل از وقوع زمين لرزه هيچ اطلاع و اخطاري وجود نداشته است . اما تمام زمين لرزه ها در مناطقي رخ داده اند كه  سابقه اي طولاني از زمين لرزه داشته اند ؟؟؟؟؟؟

صد سال آخر

در ابتداي قرن حاضر ، جمعيت زمين يك ميليارد نفر بود .اكنون جمعيت زمين به 6ميليارد رسيده است و  اين رشد هنوز ادامه دارد. شهرها گسترش يافته اند و افراد بيش تري در مناطق حومة شهرها ساكن شده اند. بسياري از مردم جهان در نقاطي زندكي مي كنند كه زلزله خيز به شمار مي آيند و سابقة‌زمين لرزه داشته اند و به همين دليل، وقوع فجايع  انساني بزرگتر ، متحمل به نظر مي رسد .

بعضي از شهرهاي بزرگ در معرض خطر قرار دارند . در سال 1906 ميلادي زمين لرزه اي سانفرانسيسكو را تكان داد و بخش وسيعي از شهر را ويران كرد و وقوع آتش سوزي هاي گسترده نيز بر ابعاد ويراني افزود. توكيو هم در سال 1923 زمين لرزه را بار ديگر تجربه كمرد و مكزيكوسيتي نيز چندين بار به لرزه درآمد.يكي از بدترين زمين لرزه ها در سال 1976 در شهر صنعتي تانگشان در چين به وقوع پيوست كه حدود 000/650 نفر را به كام مرگ فرو برد .

 قدرت يك زمين لرزه را مي توان از آن چه بر سر زمين مي آورد فهميد . در سال 1968 يكي از شديدترين زمين لرزه هاي اين قرن در شهر « انكوريچ» در الاسكا به وقوع پيوست.

 خيابان ها شكاف برداشتند و دهان بازكردند و در بعضي نقاط  زمين حدود 11متر بالا آمد .خشكي مثل ژله به لرزه در آمد و موجب لغزش هاي زمين شد . امواج عظيمي از دريا به سمت ساحل هجوم مي آوردند و ويراني را كامل كردند . به دشواري مي توان چيزي ساخت كه درچنين زمين لرزه اي دوام آورد وبر جا بماند .

امروزه ، چه در مناطق شهري و چه در مناطق روستايي ، سكونت در يك ناحية زلزله خيزي امري عادي شده است . هر بار پس از وقوع زمين لرزه ، خرابي ها ترميم مي شود و انسان درس هايي مي آموزد كه چگونه هنگام زمين لرزة‌ بزرگ بعدي بقاي خود را حفظ كند اما همواره هر فردي اميدوار است كه زمين لرزة بعدي در نقطه‌اي ديگر رخ دهد .

سنگ هاي متحرك

به سادگي مي توان شواهدي يافت كه زمين زير پاي ما آن طور هم كه به نظر ميرسد ، آرام و پايدار نيست . به ناحيه‌اي كه لايه هاي سنگي زمين در معرض ديد قرار دارند نظر اندازيد . تپه هاي ساحلي مكان خوبي براي آغاز اين جستجو هستند . خطوط سنگ ها را بررسي كنيد و ببينيد آيا مستقيم هستند . اگر چنين باشد ، اهالي آن محل خوش شانس هستند .اما اگر سنگ ها شكسته و خم شده و زاويه دار باشند ، مشخص مي شود كه در گذشته نيروي بزرگي آن هارا به حركت و جابجايي واداشته است . اين نيرو ممكن است زمين لرزه هايي را به وجود آورده باشد.